خسوف و کسوف، هنگامی رخ می‌دهد که سایۀ یک سیاره یا ماه، روی دیگری می‌افتد. اگر این سایه، همۀ سیاره یا ماه را بپوشاند، خسوف یا کسوف کامل پدید می‌آید؛ و اگر تنها قسمتی از سیاره یا ماه را در بربگیرد، خسوف یا کسوفِ جزیی حاصل می‌شود.
خسوف یا کسوف را فقط هنگامی می‌توان بدون استفاده از تلسکوپ مشاهده کرد، که خورشید، ماه و کرۀ زمین در یک امتداد قرار گیرند. هرگاه زمین، بین خورشید و ماه قرار بگیرد، سایۀ زمین روی ماه می‌افتد که این حالت را خسوف (ماه گرفتگی) می‌نامند. اگر ماه بین زمین و خورشید قرار بگیرد، سایۀ ماه روی بخشی از زمین می‌افتد که این حالت را کسوف (خورشید گرفتگی) می‌نامند. همه ساله 2 تا 3 خسوف یا کسوف به وقوع می‌پیوندد.
مرکز سایۀ یک خسوف، «امبرا» نام دارد و دایره‌ای تیره با قطری حدود 270 کیلومتر است. در داخل ناحیۀ امبرا، خسوف کامل است و ماه کاملاً خورشید را پنهان می‌کند. در اطراف امبرا، سایه‌ای کمرنگ‌تر با قطری در حدود 3000 کیلومتر (نیمسایه) به وجود می‌آید که در حاشیۀ آن می‌توان بخشی از خورشید را مشاهده کرد.