تقریباً سه چهارم از سطح کرۀ زمین را آب فرا گرفته است و در بعضی نقاط، عمق اقیانوسها به فرسنگها میرسد. آبهای یخزده بهصورت کلاهی در قطبهای شمال و جنوب و برفها سرتاسر سال، قلل سلسله جبال را پوشانده است. درآسمان، تودههای ابر که همان بخار آب میباشد، برای ما باران میآورند و جاهایی که باران میبارد، رودخانهها جریان دارند و گیاهان و حیوانات زیست میکنند. روی سیارۀ ما بدون آب، اثری از زندگی نخواهد بود.
H2O
مثل اکثر چیزها، آب هم از مولکولهایی تشکیلشده؛ مولکولهایی آنقدر کوچک که حتی کوچکترین قطرۀ باران، حاوی میلیاردها مولکول است. هر مولکولِ آب شامل دو اتم هیدروژن است که به یک اتم اکسیژن متصلشده است. دانشمندان میگویند فرمول شیمیایی آب، H2O است.
آب و شما
دو سوم بدن شما و بیشترین قسمت خون شما، آب است. هرعضوی از بدن شما مثل مغز، قلب، کبد، ماهیچهها، دارای آب است. پوست خود را فشار دهید و ببینید در مقایسه با یک صفحه کاغذ، چطور حالت نرمی دارد. پوست، مانند لایهای از یک بادکنک پر از آب است.
هر روز بدن شما مقدار زیادی آب از دست میدهد؛ حدود یک لیتر در توالت و نیم لیتر بهصورت تعریق یا بخار آب در تنفس. شما در یک روز سرد میتوانید بخار آبیرا که بهصورت بازدم خارج میشود، ببینید. ما باید مقدار آبی را که از دست میدهیم، جایگزین کنیم. ما در روز، احتیاج به یک لیتر و نیم آب داریم تا زنده بمانیم و بیشتر آن را از غذاها بهدست میآوریم. بسیاری از سبزیجات و میوهها، حاوی آب هستند و حتی یک برش از نان، یک سوّمش آب است.
گیاهان و آب
گیاهان برای رشد، احتیاج به آب دارند. آنها از آب و سایرمواد شیمیایی برای ساختن موادی که مورد نیاز رشد آنهاست استفاده میکنند. آنها از آب برای حمل مواد از ریشه تا برگ استفاده میکنند و نیز از فشار آب در سلولهای خود برای استحکام بیشتر استفاده میکنند. بدون آب، گیاهان پژمرده میشوند. گیاهان معمولاً آب را از طریق ریشهها جذب و از راه منافذ برگهای خود، دفع میکنند.
انواع مختلف آب
طعم آب آشامیدنی بسته به این که شما کجا زندگی میکنید، ممکن است کاملاً متفاوت باشد. آبی که از شیر بیرون میآید از بارانی است که صخرهها را میشوید و در طول رودخانهها جریان مییابد. آب باران طی سفر خود، گازهای هوا و مواد مختلف صخرهها را در خود حل میکند. بههمین خاطر، مزۀ آب آشامیدنی، بستگی به موادی دارد که در زمینهای آن منطقه وجود دارد.
یخ
آب وقتی بهحالت منجمد درآید، «یخ» نامیده میشود. آب وقتی یخ بست، منبسط شده و جای بیشتری را اشغال میکند؛ بنابراین یک سطل پر از یخ، وزن کمتری از همان سطل که پر از آب باشد دارد. وقتی در هوای صفر درجه، یک استخر یخ میزند، یخها در بالای آب قرار میگیرند. آب سنگینترین وزن را در دمای 4 درجه (39 درجۀ فارنهایت) دارد.
آب وقتی یخ میزند، منبسط میشود و میتواند لولهها را بترکاند.
یخ روی آب باقی میماند. وقتی دریاچهای یخ میزند ماهیها میتوانند در زیر یخ، زنده بمانند.
نقطۀ انجماد آب را پایۀ درجهبندی سلسیوس (سانتیگراد) گرفتهاند. بنابراین آب در دمای صفر درجه منجمد میشود. نقطۀ جوش آب را 100 درجهگرفتهاند.
👇یک خانوادۀ چهارنفره هر هفته 3500 لیتر آب مصرف میکنند. نمودار مقابل نشان میدهد که در هر بار شست و شو یا کارهای دیگر، چه مقدار آب مصرف میشود.
بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران
صفحه 13