خورشید، مثل ستارگانی که در شب دیده می‌شوند یک ستاره معمولی است. اما برای ما و همۀ جانداران روی زمین، بسیار استثنایی است. بدون حرارت و نور خورشید، حیات وجود نخواهد داشت. حتی چیزهایی که ما از زمین به دست می‌آوریم و می‌سوزانیم تا انرژی تولید کنیم، مثل ذغال، گاز و نفت همه باقیماندۀ گیاهان و جانورانی هستند که میلیون‌ها سال قبل، زیر نور خورشید رشد کرده‌اند. مردم از قدیم همواره اهمیت خورشید را می‌دانستند و اغلب آن را به عنوان خدا، پرستش می‌کردند.
انرژی خورشید
خورشید مانند یک توپ بسیار عظیم و پُر از گاز داغ می‌باشد که در فاصلۀ 150 میلیون کیلومتری (93 میلیون مایلی) زمین قرار دارد. قطر خورشید 109 برابر قطر زمین است و می‌تواند بیش از یک میلیون کرۀ زمین را در خود جای دهد. نزدیک خورشید، دما به حدود 6000OC می‌رسد اما در مرکز آن، حرارت تقریباً 16 میلیون درجۀ سانتی‌گراد است. در مرکز خورشید، مقدار قابل توجهی انرژی گرمایی و نورانی توسط جریانی به نام «ترکیب هسته‌ای» ایجاد می‌شود.
خورشید علاوه بر گرما و نور، اشعۀ ایکس و ماوراء بنفش نیز ساطع می‌کند که برای حیات مضر است. بیشتر این اشعه‌ها توسط جوّ زمین جذب می‌شود و اثری در ما ندارد. نور خورشید، بسیار شدید است؛ به‌طوری که هیچ‌کس نمی‌تواند به آن خیره شود یا توسط ذره‌بین، دوربین و تلسکوپ به آن نگاه کند؛ زیرا بینایی انسان به سختی آسیب می‌بیند یا حتی به کوری می‌انجامد. نگاه کردن به خورشید با استفاده از شیشه‌های تیره یا فیلم هم می‌تواند خطرناک باشد. پس بهتر است هیچ‌گاه این آزمایش را انجام ندهیم. اخترشناسان مطالعۀ خورشید را با نگاه کردن به آن ازطریق دستگاه‌های مخصوصی انجام می‌دهند.
فاصله از زمین
149600000 کیلومتر (93 میلیون مایل).
قطر در منطقۀ استوایی
1392000 کیلومتر (865000 مایل).
مدت حرکت وضعی
27 روز (آن‌چنان که از زمین دیده می‌شود).
جرم
332946 برابر زمین.
حجم1303946 برابر زمین.
دمای سطح
6000OC،
دمای مرکز
16O میلیون
خورشید همچنان که انرژی هسته‌ای را از هیدروژن تولید می‌کند، در هر ثانیه 4000 میلیون تُن سبک‌تر می‌شود. 3/8 دقیقه طول می‌کشد تا نور خورشید به زمین برسد.
عمر خورشید 5000 میلیون سال است. در 5000 میلیون سال دیگر، خورشید آنقدر درخشان خواهد شد که زندگی درسیّارۀ ما غیرممکن می‌شود.
👇این عکس ویژه که در سال 1973 توسط «اسکای لاب» (ایستگاه فضایی واقع در مدار زمین) از خورشید گرفته شده، سطح دانه دانۀ خورشید و همچنین فوران گاز از یکی از شعله‌های عظیم آن را نشان می‌دهد.
لکه‌های خورشید
خورشید از نزدیک مثل یک دیگ جوشان است که گازهای سوزان، از آن بیرون می‌جهد و دوباره به جای خود برمی‌گردد. بعضی گازها به خارج از خورشید و در فضای ِ بین سیّارات جریان می‌یابد. هالۀ ضعیفی از گازهای سوزانِ دور خورشید، تنها در هنگام کسوف کامل دیده می‌شود.
بعضی وقت‌ها، لکه‌های تیره‌ای روی صفحۀ زرد رنگ خورشید، دیده می‌شود. این لکه‌ها می‌تواند هزاران کیلومتر عرض داشته باشد و برای هفته‌ها باقی بماند. میانگین لکه‌های خورشید طی یازده سال، کم و زیاد می‌شود. هنگامی که تعداد لکه‌ها زیاد است، خورشید همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
زبانه‌های عظیمی از گازهای سوزان، خورشید به ارتفاع حدود یک میلیون کیلومتر (620000 مایل) بیرون می‌جهد. آن‌ها را اصطلاحاً برجستگی می‌گویند. نزدیک لکه‌های خورشید، شعله‌هایی مانند برق آسمانی اما بسیار عظیم‌تر می‌درخشد و بیرون می‌جهد. ذراتی که از خورشید پرتاب می‌شود تقریباً دو روز طول می‌کشد تا در فضا سفر کرده و به زمین برسد. وقتی آن‌ها به زمین می‌رسند، باعث روشنایی آسمان در شب می‌شوند که به آن‌ها شفق قطبی می‌گویند و می‌توانند در امواج رادیویی تداخل ایجاد کنند.
کسوف و خسوف
هنگامی که زمین، ماه و خورشید در یک خط قرار گیرند، ما شاهد کسوف خواهیم بود. اگر ماه بین ما و خورشید قرار گیرد، کسوف و اگر زمین بین خورشید و ماه قرار گیرد، خسوف پدید می‌آید. در این حالت، ماه و خورشید هر دو، یک اندازه به نظر می‌رسند.
👇کسوف کامل خورشید. آن‌چه که قابل رؤیت است، سفیدی ضعیف و تیره رنگی است در اطراف خورشید که «هاله» نامیده می‌شود.
کسوف
وقتی که ماه مستقیماً از مقابل خورشید عبور می‌کند و سایۀ آن روی زمین می‌افتد، کسوف واقع می‌شود. هر از گاهی، ماه خورشید را می‌پوشاند و کسوف کامل‌که چند دقیقه طول می‌کشد، ایجاد می‌گردد. البته کسوفِ جزیی که در آن، ماه قسمتی از خورشید را می‌پوشاند بیشتر اتفاق می‌افتد.
خسوف
خسوف زمانی پدید می‌آید که خورشید، ماه و زمین در یک خط قرار گرفته و ماه از درون سایۀ زمین عبور می‌کند. خسوف در تمام نقاط زمین و هنگامی که ماه طلوع کرده، قابل رؤیت است و گاه برای ساعت‌ها و تا زمانی که ماه در سایۀ زمین حرکت می‌کند، به طول می‌انجامد. در هنگام خسوف، ماه تاریک و کمی قرمز به نظر می‌رسد؛ اما کاملاً ناپدید نمی‌شود.
طولانی‌ترین زمان کسوف می‌تواند 7 دقیقه و 40 ثانیه باشد؛ اما این مدت هرگز دیده نشده و معمولاً کوتاه‌تر است.
بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران
صفحه 50-51