امواجِ صوت میتوانند درست مانند امواجِ نور منعکس شوند. انعکاس امواج صوت را «اِکُو» مینامند.
ماوراء صوت، اصواتی را گویند که بسیار زیرتر از آن هستند که ما بشنویم. خفاشها از اصواتی با فرکانس بالاتر از200000 هرتز برای پیدا کردن راهشان در تاریکی استفاده میکنند.
مادون صوت، اصواتی را گویند که بسیار بمتر از آن هستند که ما بشنویم. فیلها برای صحبت کردن با یکدیگر از راه دور از اصواتی با فرکانس یک هرتز استفاده میکنند.
صدای رعدآسا، صدای بلندی است که هنگام پروازِ هواپیمای مافوق صوت، از بالای سر ما شنیده میشود؛ این صدا در اثر امواجی که برخورد هواپیما با هوای مقابل خود ایجاد میکند، بهگوش ما میرسد.
شکست دیوار صوتی، اینحالت، زمانی روی میدهد که هواپیما سرعت خود را از سرعت صوت بیشتر میکند.
هرچیزی که شنیده میشود، صوت نام دارد. صداهایی که ما میشنویم زمانی ایجاد میشوند که چیزی هوا را به ارتعاش(جنبش) درآورد؛ یعنی هوا را به سرعت پس و پیش کند. یک کش را به صدا درآورید و ببینید چطور مرتعش میشود و شما صدایش را میشنوید. انگشت خود را روی کش بگذارید و آن را متوقف کنید؛ دیگر صدایی شنیده نمیشود. هنگامی که کش به صدا درمیآید، ارتعاشاتش هوای اطراف خود را مرتعش میکند و هوای مجاورش پس و پیش میشود؛ بنابراین امواج صدا، از کش به وجود میآیند. هنگامی که ارتعاشات هوا به گوش شما میرسد، پردۀ گوش شما را مرتعش میکند.
ایجاد اصوات
هرچیزی که مرتعش شود، صوت ایجاد میکند. بال ِ زنبور به سرعت جا به جا میشود و ما صدای وزوز میشنویم. وقتی شما صحبت میکنید، حنجرۀ شما هوایی را که از دهانتان خارج میشود، مرتعش میکند.
بلندی صدا
بلندی صدا با مقیاس دِسیبِل (db) اندازهگیری میشود. هر چه شما به منبع صدا نزدیکتر باشید، صدا بلندتر شنیده میشود. اگر شما به صدای خیلی بلندی، مثل صدای انفجار نزدیک باشید، ممکن است شنوایی شما آسیب ببیند. صداهای بلند ممکن است فوراً در شنوایی شما اثر نگذارد؛ اما در دراز مدت میتواند صدمات جدی وارد کند. گروههای موسیقی پاشپ و دوستداران آنها غالباً، بهخاطر ایستادن در کنار بلندگوها، شنواییشان آسیب میبینند. گوش دادن از طریق گوشی به موسیقیهای بلند نیز میتواند باعث کَری شود.
سرعت صوت
صوت در هوا، با سرعتی حدود 330 متر در ثانیه (740 مایل در ساعت) حرکت میکند که این سرعت، چهار برابر سرعت سریعترین اتومبیل مسابقات و در عین حال، نصف سرعت هواپیمای کنکورد است.صوت در روزهای گرم سریعتر از روزهای سرد حرکت میکند و سرعت صوت در جامدات و آب بیشتر از سرعت آن در هواست.
صداهای زیر و بم
وقتی صدا ایجاد میشود، تعداد ارتعاشات آن در هر ثانیه «فرکانس» نامیده میشود. فرکانس در مقیاس هرتز (HZ)اندازهگیری میگردد و یک هرتز به معنای یک ارتعاش در ثانیه است. گوش انسان میتواند صداهای زیری که ارتعاش آنها تا 20000 هرتز است و صداهای بمی را که ارتعاش آنها فقط 20 هرتز است، بشنود.
چگونگی حرکت صوت
آن چه را که ما میشنویم در هوای اطراف ما حرکت کرده است. هرگاه هوای اتاقی را که درون آن هستید خارج کنید، دیگر چیزی نمیشنوید. به همین خاطر در فضا که هیچ هوایی نیست، صدایی هم نیست. اما صوت، تنها از هوا عبور نمیکند. ارتعاشات صوت میتواند از آب، شیشه، آجر، سیمان و دیگر اشیاء عبور کند. ارتعاشات امواج صوت از آب راحتتر و سریعتر عبور میکند. نهنگها و خوکهای دریایی، صداهایی ایجاد میکنند که میتواند صدها کیلومتر در اقیانوس منتشر شود.
بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران
صفحه 24