منظومه شمسی

به ‌دور خورشید، دسته‌ای از سیّارات که بعضی از آن‌ها خود دارای اقمار هستند و همچنین تعداد بسیاری از اجرام ‌کوچکتر مانند ستاره‌های دنباله‌دار و نیز دسته‌هایی از شهاب‌سنگ‌ها می‌گردند. خورشید و تمام چیزهایی که‌ در مدارات به دور آن می‌گردند، منظومۀ شمسی را تشکیل می‌دهند که پهنای آن، بیش از000/12 میلیون ‌کیلومتر (7500 میلیون مایل‌) می‌باشد. غیر از خورشید، بزرگترین کُراتی که در منظومۀ شمسی هستند، نُه سیّاره ‌می‌باشند که عبارتند از: عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس، نپتون و پلوتون. همۀ آن‌ها به‌جز عطارد و زهره، حداقل یک قمر دارند. روی هم رفته، بیش از 50 قمر شناخته شده است. همچنین هزاران سیّارۀ ‌کوچک و صدها ستارۀ دنباله‌دار و جریان‌هایی از گرد و غبار کیهانی و قطعاتی از سنگ در منظومۀ شمسی وجود دارند. ستاره شناسان عقیده دارند که این اجرام از حدود 5000 میلیون سال قبل، یعنی زمانی که‌ خورشید از توده‌های گاز شکل می‌گرفت، باقی مانده است. آنچه که منظومۀ شمسی را به‌صورت‌ مجموعه نگه می‌دارد، نیروی جاذبۀ قوی خورشید است.

مسیر سیّارات‌

مدار سیّارات به دور خورشید، دایره شکل نیست‌؛ بلکه‌ شبیه تخم‌مرغی است که به آن «بیضی» می‌گویند. هیچ‌کدام‌ از مدارها، خیلی به طرف دیگری کج نمی‌شود؛ به‌همین خاطر، منظومۀ شمسی به‌صورت یک بشقاب تخت می‌باشد. البته‌ مدار پلوتون از آن‌ها مستثنی است. مدار بیضی شکل‌ پلوتون با زاویه‌ای 17 درجه، به‌طرف مدار نپتون تمایل‌ دارد. طرز عمل قوۀ جاذبۀ خورشید، طوری است که هرچه ‌یک سیّاره از خورشید دورتر باشد، زمان بیشتری لازم دارد تا یک دور کامل به دور خورشید بگردد. فضای بین سیّارات در مقایسه با حجم آن‌ها بسیار عظیم است. اگر خورشید را یک‌ توپ فوتبال فرض کنیم‌، زمین به اندازۀ این دایره خواهد بود و 30 متر از آن فاصله خواهد داشت.

کلمۀ Solar به معنی «مربوط به خورشید» است، و از کلمۀ ‌لاتین Sol به معنی «خورشید»، گرفته شده است.

👇اینها ‌سیّارات اصلی هستند که به همین ترتیب به دور خورشیدی می‌چرخند. اندازۀ آنها به نسبت حقیقی‌آن‌ها طراحی شده‌؛ اما فاصلۀ بین آن‌ها به نسبت‌ حقیقی نیست.

بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران

صفحه 45