عالم عامل ربانی و مرجع بزرگوار مرحوم حضرت آیه‌الله حاج آقا محتبی تهرانی(ره) از شاگردان برجستۀ مکتب فقهی، اخلاقی و عرفانی امام خمینی(ره)، پس از سالیان سال تدریس اخلاق و معارف اسلامی، به تبیین مبانی تربیت دینی و تأدیب الهی انسان پرداختند که متن این جلسات تحت عنوان ادب الهی منتشر می‌شود. تأدیب نفس اولین جلد از این مجموعۀ ارزش‌مند است که توسط انتشارات مؤسسۀ پژوهشی فرهنگی مصابیح‌الهدی به علاقمندان معارف ناب اسلام و دل‌دادگان مکتب حقّۀ اهل بیت عصمت و طهارت(ع) تقدیم می‌گردد.
این کتاب به کلیات مباحث تربیتی از دیدگاه اسلام می‌پردازد. حضرت استاد(ره) در این کتاب، طی سی و سه جلسه به بررسی ابعاد مختلف تربیت فردی و اجتماعی از دیدگاه علمای اخلاق و عرفان پرداخته‌اند و به بیان ایشان، تا به حال این موضوع به صورت مستقل مورد بررسی قرار نگرفته است.
فهرست مطالب این کتاب به شرح ذیل می‌باشد:
مقدّمه
جلسۀ اوّل
هدف‌گیری،یکی‌از معیارهای ارزش‌یابی انسان در‌روایات
ادب،ملاک و معیاری دیگر برای ارزیابی انسان
بررسی انواع معیارهای ارزشگذاری و نقد آن‌ها
هدف و ادب در کنار هم معیار ارزیابی انسان محسوب میشوند
۱. معیار امور وهمی، مانند مال و مقام
۲. معیار امور ظاهری، مانند پوشش و لباس
۳. معیار حَسَب و نَسَب
بررسی روایات معصومین(ع)
پیغمبراکرم(ص) در مکتب ادب ربوبی
أنبیا و مسألۀ ادب الهی
تأدیب حضرت‌موسی(ع) در وادی طوی
ادب حضور در زیارت قبور معصومین(ع)
جلسۀ دوم
رابطۀ ادب با حَسب و نَسب در روایات
حُسن ادب، موجب زیبایی پیوندهای خانوادگی
حُسن ادب، پوششی برای زشتی پیوندهای خانوادگی
بی‌ادبی بزرگان زشت‌تر و سنگین‌تر است
معنای لغوی ادب
ادب به‌معنای«علم» نیست
بررسی گستردۀ مفهوم ادب
حُسن ادب و سوء ادب
مناقشه در تعریف ادب به «حسن‌خلق»
ادب از دیدگاه علمای اخلاق و اهل معرفت
ریشۀ تمام فضایل و رذایل اخلاقی
ادب از دیدگاه اهل‌معرفت
جلسۀ سوم
انواع دوگانۀ حُسن ادب
۱. ادب انسانی و معنای آن
۲. ادب الهی و معنای آن
رابطۀ عقل و حُسن ادب در معارف اسلامی
ادب انسانی، فعلیت و ظهور عقل عملی است
ادب الهی، فعلیت و ظهور عقل نظری است
«ادب» بر‌خلاف«عقل» امری اکتسابی و نیازمند تکرار است
تطبیق بحث با یک روایت
وجه اشتراک انواع ادب: «وحدت حکم در برخی موضوعات»
وجوه اشتراک و افتراق ادب انسانی با ادب الهی
اوّلین وجه افتراق: «تفاوت در‌محدوده و دامنۀ شناخت»
دومین وجه افتراق: «تفاوت در سلامت و مصونیت»
معنای سوءادب و گستردگی محرومیت بی‌ادب
«آزادی مطلق و بی‌ادبی» یعنی حیوانیت محض
رویارویی ایمان و کفر، یعنی رویارویی حُسن ادب و سوء ادب
بررسی معنا و مفهوم سوء ادب
جلسۀ چهارم
رابطه و تأثیرگذاری متقابل عقل و ادب
«عقل، ریشۀ ادب» و «ادب، مایۀ حیات عقل» است
وجه تمایز انسان و حیوان در «عقل و ادب» است
مروری بر روایات مختلف دربارۀ معیار ارزشی انسان
بررسی رابطۀ هدف‌گیری و ادب
عدم منافات «هدف و ادب» در تعیین‌ارزش انسان
لوازم و کیفیت تحصیل ادب انسانی
اوّلین راه: راه عقل و علم
تحصیل ادب انسانی با توجّه به ریشه‌های‌عقلی آن
خودت ببین،تشخیص بده و عمل کن
کیفیت تحصیل ادب‌انسانی در روایات
جلسۀ پنجم
تکمیل بحث دربارۀ راه عقلی و علمی تحصیل ادب
رجوع به عقل عملی، برای شناخت مرزهای رفتاری
شناخت زشتی و زیبایی‌رفتار، منحصر در رؤیت اعمال نیست
بیان مطلب به زبان علمی
راه دوم: راه عملی تحصیل ادب انسانی
«انجام مکرّر عمل» بعد از شناخت
تطبیق بحث با روایات
مصاحبت و معاشرت با با ادبان
راه سوم: راه سمعی و بصری تحصیل ادب
«تأثیر همنشینی» ناخودآگاه است
«تأثیر مصاحبت و معاشرت» بر اهل‌خانواده و همسایگان
وظیفۀ تأدیبی انسان نسبت به خانواده
تأثیر مصاحبت و معاشرت، منافی اختیار نیست
جلسۀ ششم
امر و ترغیب نسبت به «تأدّب به آداب الهی»
بی‌ادبی، حسرت در هنگام مرگ را در پی دارد
«ادب الهی» موجب رسیدن به رستگاری
بررسی معنا و مفهوم ادب الهی
۱. تحصیل اخلاق و تهذیب قوا و افعال
۲. طهارت درونی قلب و بیرونی قالب
حفاظت از مرزهای‌الهی در تمام ابعاد
۱. ادب عقل
انواع و اقسام ادب الهی
۲. ادب قلب
۳. ادب نفس
۴. ادب خیال
لوازم و کیفیت تحصیل ادب الهی
حفاظت از حدود الهی بین دو حالت غلوّ و جفا
تنها منبع شناخت حدود الهی
جلسۀ هفتم
مروری بر مباحث گذشته
پشتوانۀ اوّل: اعتقاد به اینکه خدا اعمال انسان را می‌بیند
پشتوانههای حفاظت از حدود الهی
پشتوانۀ دوم: ظلم‌دانستن تعدّی از حدود الهی
پشتوانۀ سوم: اینکه بداند تعدّی از حدود الهی مستوجب آتش است
بهکارگیری عقل در مسیر توحید
«حدود و مرزها» در ادب الهیِ عقل
مطلوبیت اصل تفکّر و به‌کار انداختن عقل
کم‌کاری، تفریط و نقصان عقل، بی‌ادبی است
ورود عقل به «کنه ذات خدا» ممنوع و غیرممکن است
محدودۀ مجاز و ممنوع دربارۀ توحید افعالی
یک روایت دربارۀ قالب صحیح تفکّر
نتیجه و بازدهی عقل بر قلب
«تفکّر با عبرت» بالاتر از شب زنده‌داری است
«کیفیت تفکّر» در ادب الهی عقل
جلسۀ هشتم
آداب الهی قلب نسبت به «توحید»
معنای توحید قلبی و ادب آن
۱. «دلبستگی و محبّت» در ادب الهی قلب
۱. حبّ الهی و مجذوب کمالات او شدن، سرآمد آداب قلب است
۲. حبّ و بغض قلب باید طبق دستورات الهی باشد
۳. محبّت‌خالصانه باید منحصر در اولیای‌خدا باشد
۴. محبّت سطحی هم نباید به غیراولیای خدا زیاد شود
تفاوت خوف و خشیت
سبب و ریشۀ خشیت «درک عظمت» است
۲. «خشیت» در ادب الهی قلب
۳. ادب الهی قلب در «طاعات و عبادات»
اقبال قلب هنگام انجام‌عبادات، لازم است
مستحبّات را در حال ادبار قلب، رها کنید
تطبیق بحث با یک روایت
۴. ادب الهی قلب در «حبّ به اولیای الهی»
محبّت به‌اولیای خاصّ خدا، نباید در دل ضعیف شود
جلسۀ نهم
آداب الهی قلب نسبت به «نبوّت»
۱. نهی از غلوّ دربارۀ مقام و منزلت پیغمبران الهی
بررسی مسأله در روایات
محدودۀ دوم: نهی از جفا به مقام پیغمبر(ص)
آداب الهی نسبت به «امامت»
حرکت در مسیر امامشناسی، بین دو مرز غلوّ و جفا
مانع بیان برخی فضایل «ترس از بی‌ادبان بوده است»
بهترین زمان برای مؤدّب شدن
نوجوانی بهترین زمان برای کسب ادب
مزایای مؤدّب شدن در جوانی
در روایات برای هر کدام از سنین ادب خاصّی تعیین شده است
جلسۀ دهم
ادب الهی در ارتباط با «نفس»
پر‌کاربردترین ا‌قسام‌ادب
معانی اعمّ و اخصّ نفس
طبع و جبلّت نفس
بررسی ویژگیهای نفس و راه تأدیب آن
نامحدود بودن طبیعت نفس
نفس به واسطه عقل منضبط می‌شود
موت اختیاری
جمع‌بندی معنای تأدیب نفس
رابطۀ تنگاتنگ ادب نفس با ادب جوارح
نفس ذاتاً مجرّد و فعلاً مادّی است
تأدیب جوارح منوط به تأدیب نفس است
روش الهی تأدیب نفس انسان
نفس انسان با‌حیوان تفاوت دارد
تأدیب با فهم و اندوه
نمونه‌ای از روش اولیای‌خدا برای تأدیب بشریت
جلسۀ یازدهم
نقطۀ آغاز مهار نفس
شروع مهار نفس با «ترک حرام»
شئون سهگانۀ نفس
رابطۀ مهار نفس با سیر معنوی انسان
مقامات ثلاثه در سیر معنوی
هوای نفس مهم‌ترین عامل رکود معنوی انسان
نیاز به یک عامل بیرونی در تشخیص هوای نفس
فرصتهای مختلف انسان برای تأدیب نفس
موقعیت اوّل:جوانی و دوران پاکی روح
موقعیت دوم: میان‌سالی و دوران نفوذ آلودگیها
موقعیت سوم: پیری و دوران ریشهدار شدن آلودگیها
جلوۀ واقعی هوای نفس در قیامت
«استقامت و پایمردی» شرط اصلی تأدیب الهی
بار «وَ مَنْ تابَ مَعَکَ» بر دوش پیامبر(ص)
«بی‌ادبی» بی‌انصافی است!
جلسۀ دوازدهم
بررسی ماهیت دعوت انبیا
دعوت انبیا تنها جنبۀ اخروی داشته است
کشیدن ترمز نفس، روش انبیا است
تلاش انبیا برای زنده کردن حسّ احتیاج به معنویات
تولّد دوم انسان نزد اهل معرفت
بعثت انبیا در جهت تأدیب شهوت و غضب ا نسان
رابطۀ بهرهبرداری از دنیا و بیبهرهای در آخرت
تقابل لذّات مادّی و معنویات در روایات
جلسۀ سیزدهم
هرزگی نفس و راه مقابلۀ با آن در روایات
آزادی نفس مساوی است با حیوانیت انسان
«مخالفت با هوای نفس» تنها راه انسان شدن
راحتی و آسایش در‌مخالفت با هوای نفس
صعوبت و در عین حال امکان تأدیب نفس
گام اوّل: ضبط خیال
گام اوّل در تأدیب نفس
جلوگیری از هرزه‌گردی خیال با جهت‌دهی به آن
شاید منظور از مخالفت با هویٰ، همان ضبط خیال باشد
شیوۀ ضبط خیال
فتح خیال احتیاج به امداد الهی دارد
جلسۀ چهاردهم
گام دوم در تأدیب نفس
گام دوم: تفکّر
تفکّر در نعمتهای متّصله و منفصلۀ الهی
تفکّر در مقصود الهی از عطای نعمتهای بیشمار
تفکّر در وظیفۀ انسان در قبال مُنعم
گام سوم: عزم
گام سوم در تأدیب نفس
معنای عزم در بحث ادب نفس
رابطۀ اعمال ظاهری با باطن انسان
نمونه‌ای از آداب الهی در رابطه با ظاهر انسان
سرآمد آفات عزم
عزم در جبران مافات و مراقبت در آینده
جلسۀ پانزدهم
تطبیق اعمال ظاهری با ظاهر انسان کامل
معنای اسوه و ضرورت شناخت و تبعیت از او
تأثیر متقابل صورت ظاهر و باطن
ملکات نفسانی منشأ صورت غیبی انسان
اعمال ظاهری منشأ ملکات نفسانی
ضرورت تأدّب به آداب‌ا‌‌لهی
تأدیب نفس با اعمال‌ظاهری
اثر سوء اوّل: فراهم کردن موجبات سخط الهی
تأثیرات سوء عدم اصلاح ظاهر
اثر سوء دیگر: خروج از دیوان صدّیقین
تا نباشد کِششی، کوشش ما به جایی نمی‌رسد
جلسۀ شانزدهم
جایگاه قلب در ادب الهی
قلب اشرف ابعاد وجودی انسان
رفتار قلب تعلّق و دلبستگی است
«قلب مؤدّب» قلبی است که تنها به‌خدا اختصاص دارد
بررسی خصوصیات یک قلب مؤدّب
«صداقت در محبّت» یعنی حبّ انحصاری به خدا
قلب مؤدّب، قلب توسعه یافته است
تخلیه از آلام و رنج‌ها، به وسیلۀ تعلّق به خدا
۱. خشیت نسبت به خدا
عوامل تأدیب قلب در روایات
۲. التزام به نوافل
معنای موت و حیات قلب
اقبال و حیات دائمی‌قلب اولیای خدا
جلسۀ هفدهم
شرایط تأثیرگذاری نماز بر قلب
«نماز» عبادتی قلبی و مؤثّر بر قلب
«فراغت وقت» شرط اوّل کارسازی نماز
«فراغت قلب» شرط دوم
«حضور قلب» شرط سوم
جایگاه نماز در معارف اسلامی
حضور قلب، شرط تأثیرگذاری نماز بر انسان
حضور قلب در روایات
حضور قلب اجمالی در عبادت
اقسام مختلف حضور قلب
حضور قلب تفصیلی در عبادت
حضور قلب در معبود
جلسۀ هجدهم
مروری بر مباحث گذشته
مرتبۀ اوّل: حضور قلب عِلمی
حضور قلب در معبود و مراتب مختلف آن
مرتبۀ دوم: حضور قلب ایمانی
مرتبۀ سوم: حضور قلب شهودی
مرتبۀ چهارم: حضور قلب فنایی
تخلیۀ ماسویاللّه از بیتاللّه قلب
«دل» فقط جایگاه خدا است
«تخلیۀ قلب» غرض از ادای فرائض و نوافل
جلسۀ نوزدهم
درجۀ اوّل ادب الهی قلب
«درجۀ اوّل ادب» مبتنی بر دو دیدگاه
دیدگاه اوّل: توجّه به نقص‌مطلق جمیع ممکنات
دیدگاه دوم: توجّه به‌رحمت بی‌کران الهی
حدود الهی خوف و رجا و انواع آن
حدّ الهی رجا
حدّ الهی خوف
ضرورت حفظ اعتدال در خوف و رجا
راه تشخیص اعتدال در خوف و رجا
راجیترین و خائفترین بندگان
رابطۀ «رجا به رحمت‌الهی» و «انجام وظیفه»
خوف و رجا در حالات حضرت‌زهرا(س)
جلسۀ بیستم
بررسی موجبات بقای صفت خوف
۱. توجّه به نقصِ مطلق انسان
۲. توجّه به مواقف هولناک آخرت
۳. توجّه به گناهان و خطاهای گذشته
۴. توجّه به سوء خاتمۀ برخی از مؤمنین
تطبیق بحث با روایات
«اعمال صالحه» دلیلی اشتباه برای امیدواری
بررسی موجبات بقای صفت رجا
رجای صحیح با «اعتماد به رحمت خدا و امید به فضل او»
موازنۀ بین خوف و رجا
جلسۀ بیست و یکم
حد و پیامدهای «سُرور» در اوّلین درجه از ادب الهی
شادمانی از رعایت ادب و انجام وظیفه
پرهیز از سرور افراطی و سر‌مستی
۱.«اِدلال» نتیجۀ افراط در سرور
۲. «اتّکال بر عبادات» نتیجۀ سوء دیگر
تطبیق بحث با یک روایت
حال قلبیِ کمّلین نسبت به خداوند
خشیت قلبی به‌جای خوف
تطبیق بحث با حالات اولیای خدا
دومین درجه از ادب الهی قلب
تبدیل «خوف، رجا و سرور» به «بسط، قبض و مشاهده»
این مرحله در دست خدا است؛ امّا مقدّمات در دست ما…
انواع و اقسام قلوب اولیای الهی
تقسیم قلوب به‌عشقی و مناجاتی
نمونه‌ای از قلب‌های متفاوت اولیای خدا
عکس‌العمل‌های متفاوت اولیا، به حسب تفاوت قلوبشان
«مشاهده» نیز در‌دست خدا است
قلب مؤمن، میان‌انگشتان خدا
تطبیق بحث با روایات
قلب مؤدّب راضی به‌رضای خدا است
جلسۀ بیست و دوم
درجۀ سوم ادب الهی
در معرض مستقیم تأدیب الهی
شناسایی ادب الهی و عمل بر طبق آن
آثار درجۀ سوم ادب الهی
۱. رهایی از رنج و تعب آداب شرعی
۲. رسیدن به عصمت نسبی
۳. فنای در مؤدِّب
۴.رسیدن به مقام شهود ربّ
کیفیت تأدیب الهی در مورد بی‌ادبان
تأدیب افراد بی‌ادب، اقتضای لطف الهی است
بلا و عقوبت، روشی برای تأدیب افراد بی‌ادب
ریشه و انواع عقوبت و بلایای تأدیبی
نمونه‌ای از بلایای الهی
۱. ابتلائات و عقوبت‌های مادّی
۲. عقوبت‌های اجتماعی
معنای روایت: «البلاءُ لِلوِلاءِ»
حدّ و مرز عقوبت‌های‌الهی
رفع بلا و عقوبات الهی با توبه و استغفار
در بلایا به‌دنبال رفع اسباب مادّی نباشید!
انواع بلایای مخصوص اهل ولا
درجه‌مند بودن تأدیب الهی نسبت به افراد گوناگون
تا وقتی ولایت و محبّت‌الهی هست، بلا هم هست!
هر درجه‌ای از ولا، اقتضای بلا دارد
جلسۀ بیست و سوم
تنها مانع مؤدّب شدن به آداب الهی
توجّه به دنیا مهم‌ترین مانع مؤدّب شدن به‌آداب‌الهی
نگاه عاشقانه به دنیا ممنوع
تطبیق بحث با روایات
آرامش و آسانی در هنگام جان دادن به‌جای سختی و حسرت
مهم‌ترین اثر ادب الهی در حیات انسان
«جان دادن» به‌جای «جان کندن»
«ادب الهی» رنج و سختی دارد
«صبر» مهم‌ترین لازمۀ تحقّق ادب الهی
مؤدّب شدن بدون صبر محال است
نیاز مؤدِّب و مؤدّب به صبر
لزوم صبر بر بی‌ادبی دیگران در قرآن
«بی‌صبری و بی‌تابی» یعنی‌اعتراض به تأدیب خدا
شاخص‌ترین عمل از آداب الهی
«تأدیب ویژۀ خدا» یکی از افتخارات اهل‌بیت(ع)
نقش احکام الهی در مؤدّب شدن انسان
اقدام روزانۀ پیغمبر برای تأدیب اهل‌بیت خویش(ع)
جلسۀ بیست و چهارم
کمال ادب الهی
کمال ادب در ربط با مسائل اجتماعی است
بررسی آیات و دو روایت محوری
«کمال ادب الهی» در آیات و روایات
بروز کمال ادب در روابط اجتماعی
«کمال ادب» شرط رهبری و هدایت‌گری دیگران
ریشه و رئوس مکارم اخلاق اجتماعی
اصناف مختلف مردم در روابط اجتماعی
بررسی ماهیت «کمال ادب»
شیوۀ برخورد الهی با «معاند مسیء»
دستوراتی برای همۀ مؤمنان
در پیش گرفتن روش «عفو»
«عفو» ملازم با «صفح» اصلاح کننده است
«عفو» یک حقیقت فرّار و امری اخلاقی است
«عفو» یک خصلت خدایی است
ظرافت‌های بیانی عبارت‌شریف «خُذِ الْعَفْوَ»
جلسۀ بیست و پنجم
بررسی علل عفو در علم اخلاق
«امّا لفضائل» یعنی تعادل قوای نفسانی
«عفو» درنتیجۀ اعتدال قوّۀ غضبیه
«عفو» درنتیجۀ اعتدال قوّۀ شهویه
«عفو»در نتیجۀ اعتدال قوّۀ عاقله
عفو در اخلاق ریشه دارد
بررسی علل عفو در روایات اسلامی
«عفو» همان حدّ وسط است
سیرۀ پیغمبراکرم(ص) با معاند مسیء
یک نهیب مؤدّبانه!
شیوۀ برخورد الهی با «محبّ مُقبِل»
معاشرت بر محور «امر‌به عُرف و خیرخواهی»
سیرۀ پیغمبراکرم(ص) در رابطه با دوستان
شیوۀ خاصّ رفتاری پیغمبر نسبت به حضرت‌زهرا(س)
رابطۀ غیرآمرانۀ پیغمبراکرم(ص) با دخترش(س)
دست‌بوسی پیغمبراکرم(ص) از دخترش(س)
حضرت‌زهرا(س) استثنایِ تمام خلقت
جلسۀ بیست و ششم
بررسی مفاد آیۀ «وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ»
معنای «عُرف» در لغت و اصطلاح
تفاوت «عرف و معروف» در محلّ بحث
بررسی چند تذکّر مهم و سازنده
راهنمایی و ارشاد بدون درخواست
تفاوت معنای «امر به عرف» و «امر به معروف»
تفاوت فقهی میان «امر به عرف» با «امر به معروف»
جاهل یعنی احمق، نه نادان یا مجنون
شیوۀ برخورد الهی با «جاهلان»
کیفیت برخورد با احمق جاهل
مراتب مختلف جهل و لزوم توجّه به آن
اطباع فاسده و اصلاح‌ناپذیری آن‌ها
شیوۀ رفتاری خداوند با اصناف سهگانۀ مردم
تفاوت «اعراض» با «طرد کردن»
امر قرآن، دستوری بر اساس شیوۀ رفتاری خدا است
توصیف سیرۀ الهی در ادعیۀ معصومین(ع)
روش‌رفتاری معصومین(ع) نمودی از شیوۀ رفتاری پروردگار
جلسۀ بیست و هفتم
بزرگترین آفتِ کمالِ ادب الهی
شیطان در کمین انسان برای خارج کردن او از مسیر ادب
هجوم شیطان در بزنگاه‌ها
«عفو، امر به عرف و اعراض از جاهل» با وجود تحریکات شیطان
آیه خطاب به پیغمبر، ولی‌ناظر به همۀ مؤمنین
استحالۀ دفع شیطان بدون «استعاذه از خدا»
جایگاه «استعاذه» در برابر وساوس شیطانی
صفات پایانی آیه، در‌مقام‌تعلیل و دفع شبهه
باید از خدا کمک خواست و غافل نبود
استحالۀ آدم شدن بدون صبر در برابر لذّات دنیا
بدان که همیشه در منظر خدا هستی
جایگاه تذکّر بعد از ترک استعاذه
کمک خدا به اهل تقوا برای رفع غفلت از آنان
«تذکّر و خروج از غفلت» لطف خدا است
جلسۀ بیست و هشتم
ضرورت تحقّق کمال ادب در مربّیان تربیتی
تأدیب تخریبی توسّط مربّیان بی‌ادب
احتمال بروز خشم در تأدیب دیگران
نقش تخریبی رفتار در حالت غضب
برخورد با عصبانیت، اثر تخریبی دارد، نه تربیتی!
«نکوهش غضب» در روایات اسلامی
رابطۀ «کظم غیظ» با «عفو» در آیات قرآن
ضرورت کنترل خشم، برای ایجاد صفت عفو
راههای کنترل خشم در معارف اسلامی
نگاه عاقلانه و منطقی
نگاه مکتبی و خدا محور
مقایسۀ میزان تأثیرگذاری نگاه‌ها
تطبیق بحث با روایات
راه جلوگیری از بروز خطا و اشتباه در کارهای تربیتی
خطرات و پناهگاه در مسیر تأدیب
کارآمدی «الهام الهی» به‌جای «اعتماد به نفس» در امور تربیتی
«مؤمن» از ناحیۀ خدا موفّق و مؤیّد است
«رابطۀ محبّتی با خدا» بهترین راه برای تأثیرگذاری
شرط تأثیرگذاری انسان در مسائل تربیتی
«دعا و مناجات» بهترین راه برای نفوذ محبّت خدا در دل‌ها
جلسۀ بیست ونهم
بررسی «حکومت عقل» در مسائل تربیتی
ناتوانی انسان در‌سازندگی دیگران، با وجود قوای حیوانی
ادب کردن دیگران هنگام غضب نه تنها سازنده نیست بلکه اثر سوء دارد
کسی را کتک نزن، از خودت دورش کن
شخص بد را با کار‌خوب اصلاح کن
کنایه برای «عاقل» از انتقام سخت‌تر است
کمک شیاطین بیرونی در جهت بی‌ادبی انسان
«گناهکاران» برادران شیاطین هستند
اگر در پناه خدا قرار نگیری به دامن شیطان خواهی افتاد
توصیه برای کسانی که با مردم سروکار دارند
«بی ادب» صلاحیت تربیت دیگران را ندارد
بررسی صلاحیت تربیتی افراد در روایات
دو نکتۀ مهمّ تأدیبی و تربیتی
پیغمبر با «کمال ادب» مربّی دیگران شد
تأدیب الهی، در هر‌محیطی ممکن است
انسان‌سازی خون جگر خوردن می‌خواهد
جلسۀ سیام
«حُسن ادب» در اقوام مختلف
تعریف «حُسن‌ادب در اعمال»
معنای فطری «حُسن‌ادب» و اختلاف در مصادیق
غایت مؤدّب شدن به ادب الهی
لزوم تجلّی توحید در‌تمام اعمال انسان
سلام کردن به یکدیگر، تجلّی توحید است
اقرار به توحید و اظهار‌بندگی در هر حالتی
استفاده از دل‌بستگی‌درونی برای اصلاح اعمال بیرونی
هرگناهی می‌خواهی‌بکن؛ امّا اوّل…
جلسۀ سی و یکم
عمومی بودن شیوۀ تأدیب الهی
روایات متعدّد دربارۀ ادیب‌الله بودن پیغمبر(ص)
بررسی شیوۀ تأدیب الهی در مورد پیغمبر اکرم(ص)
مراحل تأدیبی پیغمبر اکرم(ص)
۱. ارهاصات و الهامات قبل از بعثت
۲. نزول دفعی و تدریجی قرآن بعد از بعثت
تأدیب مستقیم و غیر مستقیم
۱. تأدیب مستقیم دربارۀ توحید
الف) تأدیب الهی پیغمبراکرم(ص) به روش مستقیم
۲. تأدیب مستقیم در بارۀ معاد
۳. تأدیب مستقیم در بارۀ هدایت
۴. تأدیب مستقیم در بارۀ اعمال و رفتار
۵. تأدیب مستقیم در بارۀ طلب علم
۶. تأدیب مستقیم در برابر همزات شیطان
۷.تأدیب مستقیم در روابط اجتماعی
غایت و آخرین‌مرحلۀ ادب الهی
جلسۀ سی و دوم
ب) تأدیب الهی پیغمبر اکرم(ص) به روش غیرمستقیم
ارجاع پیغمبر اکرم به انبیای گذشته
معنای اقتدا به هدایت انبیای گذشته
اقتدا به معنای «تبعیت عملی»
«تبعیت از شریعت» معنای اشتباه از آیه
«تبعیت از انسان کامل» بهترین راه اصلاح انانیت
بهترین راه از بین بردن انانیت نفس
اقتدا کردن، سالم‌ترین، روشن‌ترین و صحیح‌ترین راه برای دین‌داری
«اقتدا به انبیا» بهترین شیوۀ هدایت
۱. روش مستقیم
روشهای مختلف تأدیب الهی نسبت به مؤمنین
۲. روش غیر مستقیم
۳. روش اقتدا
اقتدا به معصومین، مهم‌ترین شرط موحّد بودن
جلسۀ سی و سوم
مروری بر مباحث گذشته
جهات مختلف اقتدای مؤمنین به معصومین(ع)
جمع‌بندی بحث تا به اینجا
معنای «تمسّک»
جایگاه «تمسّک» و «تنسّک» در ادب الهی
رابطۀ «تنسّک» با مقام «تشیّع»
معنای «تنسّک»
رابطۀ خاصّ با مقتدا علاوه‌بر حسن فعلی و فاعلی
اوصاف شیعه واقعی و اهل تنسّک
دسته‌بندی اوصاف مذکور در روایت
شیعۀ علی(ع) به علی(ع) اقتدا کرده است
«تنسّک به سیرۀ اهل بیت(ع) تنها راه رستگاری
منابع
آیات
روایات
نمایه
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.