بعد از عقل، دومین قوّۀ اصیل در انسان، عبارت از قوّۀ غضبیّه است. علمای اخلاق برای این قوّه، بیست و یک رذیله شمارش کردهاند. این رذایل از حالت افراط و تفریط نفس به وجود میآیند؛ البتّه در آنجایی که نفس انسان از حالت اعتدال خارج میگردد.
رسائل مباحث قوّۀ غضبیّه در شش مجلد تدوین و ارائه میگردد.
کتاب اوّل: شامل مباحثی پیرامون جبن، خوف و رجاء می‌باشد.
کتاب دوم: شامل مباحثی پیرامون کِبَر و صِغَر نفس، ثبات نفس، طرح کلی خودسازی، عیبجویی، سوء ظنّ، خشم، حلم است.
کتاب سوم: مباحثی پیرامون انتقام جویی، عفو، عنف و رفق، سوءخلق، حِقد، لعن، طعن را مطرح میسازد.
کتاب چهارم: شامل مباحثی پیرامون عُجب و انکسار نفس است.
کتاب پنجم: مباحثی پیرامون کِبر و تواضع را در بر دارد.
کتاب ششم: شامل مباحثی پیرامون ذلّت، افتخار، استحقار نفس، بغی، انقیاد نفس، تزکیۀ نفس و اقرار، عصبیّت و کتمان حقّ، انصاف و استقامت بر حقّ، قساوت و رقّت است.
این کتاب سوم از این مجموعه است . پیرامون نفس و حالات آن می‌باشد.
فهرست مطالب این کتاب به شرح ذیل می‌باشد:
مقدّمۀ
جلسۀ اوّل
انتقامجویی
انتقامجویی در لغت
انتقامجویی از دیدگاه شرع
انتقامجویی گفتاری
انتقامجویی لفظی جایز نیست
بازگویی کلام زشت ظالم، جهت تظلّم
کبرورزی در مقابل متکبّر
انتقامجویی رفتاری
انتقامجویی کرداری
انواع تجاوز و ظلم نسبت به افراد
قصاص و غرامت در ظلمهای شخصی
تبعیت از شرع در برخورد با ظلمهای اجتماعی
معنای آیۀ <فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَیْکُمْ>
این آیه مجوّز انتقامجویی نیست
جایگاه قصاص در احکام جزایی اسلام
حکم قصاص برای انتقامجویی نیست
جبران ظلم با قصاص غیرممکن است
قصاص کاملاً موجب تشفّی روح نمیشود
منتقم حقیقی خدا است
ظلم جبران نشدنی یزید(لع) در خرابۀ شام
آرام کردن دختری بیتاب با سر پدر
جلسۀ دوم
ادلّه و شروط جواز پاسخ‌گویی به تجاوزهای گفتاری
مروری بر بحثهای گذشته
موارد حلّیت پاسخ‌گویی به ناسزا
ادلّۀ روایی
وزر تقدیری
رفع جواز جواب‌گویی با عذرخواهی
موارد افضلیّت جواب‌گویی به تجاوزهای گفتاری
۱. در جایی که موجب بیغیرتی میشود
۲. در جایی که خشم فوران میکند
اثر وضعی گناه در انسان
۳. جایی که انسان گرفتار اثر وضعی عمل میشود
اثر وضعی جسارت به بزرگان دین
راههای درمان و علاج حسّ انتقامجویی
راههای چهارگانۀ درمان انتقامجویی
اقسام چهارگانۀ مردم از دیدگاه پیغمبر اکرم(ص)
طبقات و اصناف مردم در ارتباط با غضب
مؤمن، سریعالغضب و سریعالرضا
یکی از بزرگ‌ترین وسایل جلب رضایت الهی
وسیلۀ بزرگ الهی بر دستان حسین
جلسۀ سوم
عفو و گذشت در اخلاق اسلامی
عفو در مسائل شخصی و اقسام آن
معنای لغوی و اصطلاحی عفو
عفو ظاهری
تفاوت بین قصاص و حدّ
عفو باطنی
عفو در روایات
شرط کمال عفو، احسان به متجاوز
احسان به ظالم نباید منجر به تداوم ظلم شود
بخشیدن هنگام قدرت
عفو در مقابل انتقام
عفو و گذشت در سیرۀ اولیای خدا(ع)
عفو در سیرۀ امیرالمؤمنین(ع)
عفو در سیرۀ امام سجّاد(ع)
ذکر توسّل
جلسۀ چهارم
موانع عفو در آثار اسلامی
۱. احساس ذلّت و خواری از عفو
عفو عزّتآفرین است
عزیزترین بندگان نزد خدا
۲. ندامت و پشیمانی از عفو
۱. بخشیدن به شکرانۀ قدرت بر انتقام
راههای ایجاد آمادگی در روح برای عفو کردن
۲. خود را جای طرف مقابل قرار دادن
دومین شرط کمال عفو
عفو بدون عتاب
عفو و بخشش در مسائل حکومتی
معنای صفح جمیل
حاکم، معیار عفو یا مجازات در جرمهای تعزیری
عفو در سیرۀ حکومتی پیغمبر اکرم(ص)
عفو عمومی پیغمبر در فتح مکّه
اسرای مکّه؛ طُلقای پیغمبر
اهل بیت پیغمبر(ع) اسیر پسر طُلقا
ذکر توسّل
جلسۀ پنجم
مروری بر مباحث گذشته
۳. اهل عفو بیحساب وارد بهشت میشوند
راههای ایجاد آمادگی در روح برای عفو کردن
معنای «به غیر حساب» در روایات
عفو و گذشت در مسائل حکومتی
۴. توجّه به اینکه عفو از فضایل انسانی است
گروهگرایی در اسلام
عفو حکومتی در امور اعتقادی
عفو حکومتی در امور عملی
عفو در عقبنشینیهای جنگی
نمونهای از عفو حکومتی در تاریخ اسلام
پیروزی خطِّ فکری
کیفیّت فتح و پیروزی با سلاح عفو
مادّیگرایان پیروزی را در غلبۀ ظاهری میدانند
تفاوت دیدگاه الهی و مادّی در مسئلۀ فتح و پیروزی
غلبۀ امام مجتبی(ع) بر پیرمرد شامی
غلبۀ خطِّ فکری اهل بیت(ع) در تاریخ
غلبۀ معصومیت بر مسمومیّت
گوشهای از حالات امام مجتبی(ع)
سفارش امام مجتبی(ع) به جُناده
جلسۀ ششم
عَنف در گفتار و کردار
عنف، یکی از نتایج غضب
۱. به انزوا کشیده شدن
آثار و پیامدهای عَنف
رفق به معنای سازش‌کاری نیست
۲. خروج از ایمان
راه درمان و معالجۀ عَنف
تفکّر قبل از کلام و عمل
رفق در گفتار و کردار
دستهبندی روایات مربوطبه رفق
معنای لغوی و اصطلاحی رفق
دستۀ اوّل؛ تمجید از رفق
دستۀ دوم؛ رابطۀ رفق با ایمان
سوء استفادۀ دیگران از رفق، مجوّز ترک رفق نیست
نزدیکی اهل عنف به کفر عملی
ناکامی مأمون(لع) در مقابل امام هشتم(ع)
غلبۀ فضایل انسانی بر سیاست خدعه و خشونت
آخرین حربۀ مأمون(لع)
ذکر توسّل
جلسه هفتم
جایگاه رفق در زندگی اجتماعی انسان
انسان مدنیٌ بالطبع
جامعۀ عادی
واکنش یک جامعۀ عادی در برابر عنف
تأثیر رفق در عملکرد اقتصادی افراد
عملکرد اقتصادی بهتر با رفق
رفق، بهترین شیوۀ ادارۀ زندگی
«زیادت» و «برکت» در رفق
رفق، نصف زندگی است
خیررسانی رفق در خانواده
تأثیر رفق در امور عادی زندگی و خانواده
جایگاه رفق در روابط خانوادگی
جایگاه رفق در روابط دوستانه
اسلام، واقعیّتگرا است نه ذهنیّتگرا
حلّال مشکلات خدا است، نه پول
تأثیر رفق در امور معنوی و دینی
تربیت دینی بر مبنای رفاقت
دعوت به دین با نرمی و ملاطفت
اجر اُخروی رفق در روایات
محبّت خدا به اهل رفق بیشتر است
کفر، پیامد خشونت و درشتی
خشونت و درشتی، یکی از صفات کفّار
گریۀ پیغمبر در لحظات آخر عمر
آتش خشونتی که دامن خانۀ وحی را گرفت
جلسۀ هشتم
رفق در روایات
رفق یکی از صفات مؤمن
مؤمن؛ آرام، نرمخو و سهل
مسئلۀ تحریم آتش بر اهل رفق
مؤمن در «مسایل شخصی» سختگیری نمیکند
مدارای با مردم در روایات
آثار رفق در روایت
تفاوت مدارا با رفق
مدارا در روایات به معنای نرمش در مقابل درشتی است
بدون ایمان، مدارا حاصل نمیشود
رابطۀ مدارا با ایمان و مسائل معنوی
هر چه ایمان قویتر، مدارای با مردم بیشتر
اصلاح روح باید تدریجی باشد
سازندگی روح با انجام واجبات و ترک معاصی
ادای فرائض، زمینهساز روح برای مدارا با مردم
مدارای پیغمبر(ص) در برابر بدترین آزارها
جلسۀ نهم
سوء خلق به معنای أخصّ
سوء خلق به معنای أعم
معنای سوء خلق به معنای أخصّ
سوء خلق یا همان بداخلاقی
۱.ایجاد ناراحتیهای روانی
۲.از بین بردن اثر اعمال نیک
پیامدهای سوء خلق در روایات
ترشرویی، شیرینی عمل را میگیرد
سوء خلق، عمل را فاسد میکند
تأثیر سوء خلق بر بُعد معنوی عمل
عبادت همرا ه با سوء خلق
۳.سوء خلق موجب فساد ایمان میشود
تأثیر منفی سوء خلق در تبلیغ دین
سوء خلق موجب دفع میشود، نه جذب
هر چه ایمان بیشتر، جاذبۀ مؤمن بیشتر
برای خدا تحمّل کن
۴.عدم پذیرش توبه
۵.سوءخلق منشأ گناه و عقاب اُخروی است
جلسۀ دهم
سوء خلق به معنای أخصّ
مروری بر مباحث گذشته
راههای درمان سوء خلق:
۱. عاقبتاندیشی
۲. تفکّر و تدبّر قبل از عمل
معنای اصطلاحی حُسن خلق
حُسن خلق از منظر عقل و نقل
حُسن خلق به معنای أخصّ
تقسیمبندی روایات مربوطبه حُسن خلق
حُسن خلق، خیر دنیا و آخرت را در پی دارد
حُسن خلق، خلق خدا
مدح و ستایش حُسن خلق در روایات
جایگاه عمل حُسن خلق در قیامت
بُرد تأثیرگذاری حُسن خلق
حُسن خلق یک عمل است
سنگینترین عمل در میزان روز جزا
بهترین هم‌نشین
بافضیلتترین دارایی مسلمان
اوّلین چیزی که در میزان قرار میگیرد
حُسن خلق وابسته به کیفیّت حرکت و عمل
کیفیّت حرکات انسان، جزء اعمال انسان است
رابطۀ حُسن خلق با مسائل روحی
رابطۀ بین ایمان و حُسن خلق
رابطۀ بین عقل و حُسن خلق
رابطۀ بین دین و حُسن خلق
حفاظت از دین به وسیلۀ حُسن خلق
زینتبخشی دین به وسیلۀ حُسن خلق
نقش ایمان در رفع سوء خلق ناشی از حوادث طبیعی
سوء خلق ناشی از حوادث طبیعی
حُسن خلق ارزشی و غیر ارزشی
۱. سوء خلق ناشی از ارادۀ انسانی که رشد عقلی ندارد
نقش عقل در رفع سوء خلق
سوء خلق در برابر خطای کودکانه!
سوء خلق ناشی از ارادۀ انسانی
۲. سوء خلق ناشی از ارادۀ انسانی که عقل دارد
ضرورت حُسن خلق در امر ترویج دین
جلسۀ یازدهم
پاداشهای اُخروی حُسن خلق در روایات
مروری بر مباحث گذشته
اجر صائم شبزندهدار
اجر مجاهد در راه خدا
کسب درجات و منزلتهای معنوی
جبران کوتاهی در عبادت
از مهمّترین اسباب ورود در بهشت
ملاک تقرّب به پیغمبر اکرم(ص)
شبیهترین مردم به پیغمبر اکرم(ص)
تأثیر حُسن خلق بر روابط اجتماعی
رابطۀ حُسن خلق با مسائل دنیوی در روایات
حُسن خلق برطرف کنندۀ کدورتها
حُسن خلق ذوب کنندۀ گناه
تأثیر حُسن خلق بر جامعه
حُسن خلق سرعت پیشرفت جامعه را بالا میبرد
حُسن خلق موجب ازدیاد عمر میشود
این روایات به حُسن خلق به معنای أخصّ تعلّق دارد
انحصار روایات در حُسن خلق به معنای أخصّ
موارد وجوب ترک حُسن خلق
گاهی ترشرویی و درشتگویی وظیفۀ انسان میشود
ترک حُسن خلق در مرتبۀ روحی نهی از منکر
ترک حُسن خلق در مرتبۀ زبانی نهی از منکر
ترک حُسن خلق در مرتبۀ عملی نهی از منکر
محکمترین دستگیرۀ ایمان
الفتپذیری مؤمن
بروز ندادن ناراحتی درونی به دیگران
خروج برخی روایات از موضوع حُسن خلق به معنای أخصّ
جلسۀ دوازدهم
حقد و کینه
معنای لغوی حقد
تعریف اصطلاحی حقد
دشمنی ریشهدارِ مستمرّ در روح
پیامدهای زشت حقد در رابطۀ با روح انسان
مؤمن، کینهتوز نیست
حقد یکی از ریشههای رذیلۀ حسد
انسان کینهتوز دست به گریبان غم و اندوه
خوشحال شدن از ناراحتی دیگران
پیامدهای زشت حقد در رابطۀ با زبان انسان
۱. غیبت و عیبگویی
۲. تهمت
۳. افشای سرّ
۴. شماتت و سرزنش
۵. استهزا و تمسخر
ضرب، قتل، عدم رعایت حقوق و قطع رحم
پیامدهای زشت حقد در رابطۀ با اعمال انسان
پیامدهای زشت حقد در رابطۀ با انسانهای دیگر
۱. ایجاد دشمنی به جای جلب محبّت
۲. ایجاد نفاق در جامعه
حقد و کینه، جامعه را به نفاق میکشاند
۳. رکود کار در جامعه
حقد و کینه در روایات
کینه سبب بیماری دلها میشود
کینه، روح انسان را به خود مشغول میکند
کینه دشمنی به بار میآورد
سفارش جبرئیل به پیغمبر
«برداشت» هر انسانی تابع «کاشت» اوست
بالاترین خسارتها
قلب کینهتوز از یاد خدا محروم است
جلسۀ سیزدهم
درمان رذیلۀ حقد با داروی نصیحت
إضمار شرّ و کراهت خیر نسبت به غیر
صفت زیبای نصیحت ضدّ رذیلۀ حقد
انواع نصیحت: باطنی و ظاهری
نصیحت ضد رذیلۀ حقد و حسد
رابطۀ حقد، حسد و نصیحت در اخلاق
منشأ حسد گاهی شهوت و گاهی غضب است
نصیحت، ضدّ رذیلۀ حسد
حسد، یعنی ارادۀ شرّ نسبت به غیر
راههای درمان حقد
نصیحت روحی، زبانی و عملی
نصیحت روحی در مقابل حقد و کینه
۱. توجّه به پیامدهای زشت حقد
۲. توجّه به فواید و فضایل نصیحت
نصیحت در روایات
وجوب نصیحت نسبت به مؤمن
۳. نصیحت عملی
نصیحت عملی در مقابل عداوت ظاهری
نقش «تکرار عمل» در تحصیل و تهذیب صفات
ایجاد صفات نیک در اثر تکرار عمل
در اثر تکرار، سختی عمل به آسانی تبدیل میشود
دشمنی و دوستی برای خدا، نه برای خود
دشمنی در راه خدا، از زیباترین حالات روح
جلسۀ چهاردهم
پیامدهای چهارگانۀ خشم
ضرب، فحش، طعن و لعن
نکوهش «ضرب» در اسلام
فحش و ناسزاگویی
معنای لغوی فحش
امور مستقبحه
فحش، موجب حبط عمل
قصد و نیّت در فحش
فحش از اسلام نیست
بغض و دشمنی خدا با فحشدهنده
فحش در روایات
بدترینِ مردم
ملاک تشخیص ایمان
حرمت ورود به بهشت
تجسّم رذیلۀ فحش در قیامت
بازگشت فحش به انسان
آثار دنیوی فحش
سبب کسب دشمنی
سبب ایجاد نفاق
برداشته شدن برکت از رزق
درد چهکنم! چهکنم!
راه درمان زشتگویی در روایات
استغفار و عدم بازگشت به گذشته
جلسۀ پانزدهم
لعن نامشروع
معنای لغوی لعن
عدم جواز لعن در روایات
لعن به طریق إخبار
لعن به طریق إنشاء
جواز لعن در قرآن
لعن مشروع
جواز لعن بر کتمان کنندگان حقّ
جواز لعن بر کفّار
جواز لعن بر ظالمین و فاسقین
جواز لعن بر دروغ‌گویان
جواز لعنهای کلّی و جزیی
لعن به نحو کلّی و جزیی جایز است
شبههای در جواز لعن اشخاص
جواب شبهه
سیرۀ اهل بیت(ع) در لعن اشخاص
لعن در قنوت نماز
لعن در تعقیبات نماز
۱. اشفاق با مردم
ریشۀ نهی امام علی(ع) از لعن کردن اهل شام
۲. همۀ شامیان ملعون نیستند
نهی از متّهمسازی به کفر و فسق
متّهمسازی برای لعنگویی
عدم جواز لعن بر حیوانات و جمادات
جلسۀ شانزدهم
دعای خیر برای برادران ایمانی
مروری بر مباحث گذشته
دعای خیر ضدّ لعن
معنای خیر
1. صمیمیّت نسبت به برادران ایمانی
آثار دعای خیر برای دیگران
2.برطرف شدن کدورتها
3. دعا برای دیگران، استجابت برای خود
عطای دو چندان
زمان و مکان در استجابت دعا
پاداش دعا در حقّ دیگران
عکسالعمل متقابل
گرهگشایی از مشکلات
دست‌یابی به حاجات با دعا برای دیگران
دعا با زبانی بدون گناه
دعای به خیر در سیرۀ بزرگان
معنای لغوی و اصطلاحی طعن
رذیلۀ طعن
آثار و پیامدهای طعن در روایات
۱. بازگشت طعن به طعنه زننده
۲. خروج از ولایت ایمانی
۳. ابتلا به مرگ بد
۴. رنجاندن خدا
کتاب‌نامه
فهرست آیات
فهرست روایات
نمایه
مروری بر زندگینامۀ حضرت استاد(ره)
دربارۀ مؤسّسۀ مصابیحالهُدیٰ
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.