چاپ روشی برای تهیۀ نسخه‌های متعدد از یک نمونۀ اصلی است. برای هر صفحه از مجله، هرگونه تمبر، پوستر، کتاب، پاکت و یا بلیط اتوبوس، یک نمونۀ اصلی وجود دارد. از نمونۀ اصلی (فیلم) طی مراحلی یک صفحۀ فلزی زینک تهیه می‌شود که با آن می‌توان صدها، هزارها و در بعضی از موارد، میلیون‌ها نسخه چاپ کرد.
نمونۀ اصلی آماده برای تهیه فیلم
تقریباً تمام چیزهای چاپ شده که ما می‌بینیم از یک یا چندین مواد تشکیل شده‌اند: حروف (که ممکن است‌کلمات یا اعداد باشند) عکس‌ها و تصاویر. کتاب حاضر دارای هر سۀ آنهاست. یک بلیط اتوبوس ممکن است فقط دارای حروف باشد؛ در حالی که یک تمبر معمولاً حروف و عکس یا تصویر دارد.
یک طراح، فیلم چاپی را تهیه می‌کند. او از یک نقاش می‌خواهد تا تصاویری را بکشد. وقتی تصاویر آماده شد، طراح عکس‌ها یا تصاویر را جمع‌آوری کرده؛ به حروف‌چین دستور حروف‌چینی می‌دهد.
دستگاه حروف‌چینی بسیار شبیه ماشین واژه‌پرداز است. تفاوت‌های اندازه و شکل حروف به‌طور الکترونیکی در حافظۀ کامپیوتر ذخیره شده است. در این صفحه از دو نوع حروف استفاده شده است: یکی برای تیترها و حواشی، و دیگری برای متن اصلی. همچنین هر حرف در اندازه‌های مختلف تایپ می‌شود؛ مانند حروف سیاه و ایتالیک (ایرانیک).
هنگامی که حروف‌چین، کار تایپ را از روی متن دست نویس به پایان برد، ماشین چاپگر آن را روی کاغذِ مخصوص عکاسی یا فیلم، چاپ می‌کند. هر حرف به‌وسیلۀ اشعۀ لیزر که روی کاغذ حرکت رفت و برگشتی دارد و روشن و خاموش می‌شود، توسط ردیفی از خطوط ایجاد می‌شود. ماشین در هر سانتی‌متر، 100 خط ایجاد می‌کند. ممکن است این‌حرکت به نظر آهسته بیاید اما ماشین می‌تواند در هرساعت 8/1 میلیون حرف ایجاد کند.
با چسباندن حروف چیده شده روی ورق سفید وعلامت‌گذاری جای عکس‌ها و تصاویر (که به آن صفحه‌بندی می‌گویند) از آن فیلم تهیه می‌شود.
امروزه این مرحله (صفحه‌بندی) می‌تواند توسط کامپیوتر انجام شود؛ همان‌طور که این صفحه انجام شده است.
تهیۀ زینک
قبل از این که کار چاپ انجام شود، حروف، عکس‌ها و تصاویرِ روی فیلم باید به صفحه‌ای به‌نام زینک که معمولاً فلزی است منتقل شود. این عمل به‌وسیلۀ قراردادن نگاتیو نمونۀ اصلی بر روی صفحه زینک که آغشته به مواد حساس نسبت به نور می‌باشد و بعد قراردادن آن در معرض نور، انجام می‌گیرد. وقتی مواد از روی صفحه پاک شد، نقش نمونۀ اصلی در قسمت‌هایی‌که نور از نگاتیو عبور کرده باقی می‌ماند.
حروف معمولاً سیاه هستند اما عکس‌ها و تصاویر احتیاج به رنگ مایه‌های مختلف از سیاه گرفته تا رنگ‌های خاکستری روشن دارند. این رنگ‌مایه‌ها به‌وسیلۀ تجزیۀ عکس‌ها و تصاویر به چندین نقطۀ بسیار کوچک که به آن نقاط تِرام‌دار می‌گویند، تولید می‌شود. هر نقطه به رنگ سیاه و تو پُر چاپ می‌شود. اما نقطه‌های کوچک با فاصله‌های سفید و بزرگ بین آنها به‌صورت خاکستری کم‌رنگ دیده شده و نقطه‌های بزرگ سیاه با فاصله‌های سفید بسیار کوچک بین آنها تقریباً سیاه رنگ دیده می‌شوند.
👇ماشین‌های حروف‌چینی جدید برای تایپ از اشعۀ لیزر استفاده می‌کنند. این‌حرف(a) است که بزرگ شده تا نشان دهد که چگونه از یک ردیف خطوط ایجاد شده است.
تایپ
تایپ اصطلاحی است که در مورد حروف، اعداد و علاماتی که در چاپ به‌کار می‌رود از آن استفاده می‌شود. در قدیم، هر حرف از قطعه‌ای چوب یا فلز تراشیده می‌شد؛ اما امروزه اکثر حروف توسط دستگاهی به‌نام ماشین‌حروف‌چینی که بسیار شبیه به واژه‌پردازاست ایجاد می‌شود.
صدها نوع مختلف از شکل حروف وجود دارد اما اکثر آنها در سه گروه تزئینی، غیر تزئینی و دست خط خلاصه می‌شوند.
هر حرف می‌تواند به اشکال و اندازه‌های مختلف نوشته شود.
این کتاب با استفاده از دو نوع حروف تایپ شده است. متن اصلی با استفاده از حروف 11 پُنطِ تزئینی حروف‌چینی شده است. حواشی و شرح تصاویر با استفاده از حروف غیر تزئینی تایپ شده است. تیترها با حروف ایتالیک 56 پنط، و حواشی با حروف 8 پنط حروف‌چینی شده است.
اندازۀ حروف به مقیاس پُنط (35/0 میلی‌متر) اندازه‌گیری می‌شود. به این ترتیب که در4/25 میلی‌متر (یک اینچ) 72 پنط وجود دارد.
فتوکپی
فتوکپی یک روش آسان و سریع برای چاپ است. در دستگاه فتوکپی، نوری شدید روی نسخه‌ای که می‌خواهید از آن کپی بگیرید، می‌افتد. عدسی‌ها و آئینه‌هایی نقش‌های نسخه را خط به خط روی استوانۀ‌گردانی که سطحش دارای الکتریسیته ساکن است، می‌فرستند. قسمت‌هایی از سطح استوانه که سفید است، الکتریسیتۀ ساکن خود را از دست می‌دهد؛ اما قسمت‌هایی که تیره است، الکتریسیتۀ خود را حفظ می‌کند. یک پودر سیاهرنگ به‌نام «تونِر» به قسمت‌هایی که دارای الکتریسیته ساکن است جذب می‌شود، به استوانه می‌چسبد و شکل حروفی را که در نسخۀ اصلی است، به خود می‌گیرد. همچنان که استوانه می‌گردد، ذرّات پودر را به صفحۀ کاغذِ کپی پرس می‌کند و حرارت دستگاه باعث جذب پودر به کاغذ می‌شود. به این طریق، کپی‌ِ نسخۀ اصلی چاپ می‌شود.
نگاهی به گذشته
صنعت چاپ، سال‌ها قبل از آن که در کشورهای غربی متداول شود در چین، ژاپن و سایر قسمت‌های آسیا شناخته شده بود. اولین کتاب‌ها در چین با روش چاپ سربی و با استفاده از حروف و طرح‌هایی که با دست روی صفحه‌ای از چوب کنده شده بود، چاپ گردید.
در خلال قرن 15، این صنعت از طریق جادۀ ابریشم بین چین و اروپا گسترش یافت. چینی‌ها همچنین کاغذ را که برای کار چاپ بسیار مناسب بود، اختراع کرده بودند. در حدود سال 1450، شخصی به‌نام «یوهان گوتنبرگ» از شهر «ماینز» آلمان، حروف فلزی قابل تعویضی را که می‌توانست بارها و بارها مورد استفاده قرار گیرد اختراع کرد. او با استفاده از فلز گداخته،حروف را به‌صورت تک تک می‌ریخت و بعد آنها را در قالبی جای می‌داد. سپس با استفاده از یک پرس، کار چاپ را انجام می‌داد. روش لیتوگرافی در حدود سال 1800کشف شد و حروف‌چینی به‌طریق مکانیکی از سال 1900شروع گشت. حروف‌چینی به روش نوری که در آن به‌جای فلز از فیلم استفاده می‌شود، اولین بار در دهۀ 1950 ظاهر شد.
قدیمی‌ترین متن چاپی بازمانده که حاوی سخنان بوداست در بین سال‌های 704 و 751 میلادی در چین چاپ شده است. ممکن است صنعت چاپ بیش از 1500 سال پیش اختراع شده باشد.
انواع چاپ
امروزه برای چاپ، از سه روش عمده استفاده می‌شود که عبارت‌اند: چاپ سربی، لیتوگرافی و گراوور.
چاپ سربی:در این روش، از صفحه چاپی که روی آن حروف یا نقش برجسته و آغشته به جوهر وجود دارد استفاده می‌شود. این حروف نقش خود را توسط فشار به کاغذ منتقل می‌کنند. صفحات چاپی هم می‌توانند برای چاپ صفحات تکی کاغذ به صورت مسطح باشند، و هم می‌توانند دور یک غلتک که به ماشین چاپ «روتاری» معروف است پیچیده شوند. ماشین‌های چاپ روتاری می‌توانند در هر دقیقه بیش از 500 متر کاغذ رول (یکپارچه) را چاپ کنند. اکثر روزنامه‌ها به این روش چاپ می‌شوند.
لیتوگرافی: این کتاب با روش لیتوگرافی چاپ شده و امروزه این روش عمده‌ترین روش چاپ می‌باشد. در این روش، صفحۀ چاپی حروف برجسته ندارد؛ بلکه از این خاصیت استفاده می‌شود که چربی، جوهر را جذب می‌نماید ولی آب جوهر را پس می‌زند. بنابراین، قسمت‌هایی که باید چاپ شود روی صفحۀ چاپی، چرب می‌شود و جوهر را جذب می‌نماید؛ درحالی‌که قسمت‌هایی که نباید چاپ شود چرب نمی‌شود بلکه با آب خیس می‌شود. بنابراین جوهر را به خود نمی‌گیرد.
در این روش، صفحات چاپی معمولا از جنس آلومینیوم ساخته می‌شوند زیرا می‌توان آن را براحتی دور غلتک چاپ پیچید. در مرحلۀ، چاپ، این صفحه با دو غلتک تماس پیدا می‌کند: یکی برای خیس‌کردن آن، و دیگری برای جوهری کردن آن. سپس صفحه با استوانه‌ای که دارای پوشش لاستیکی می‌باشد، تماس پیدا می‌کند و در این مرحله، نقش حروفی که جوهری شده‌اند، به غلتک لاستیکی منتقل گردیده و توسط آن، روی کاغذ منعکس می‌شود. چون در این روش، صفحۀ چاپی مستقیماً با کاغذ تماس پیدا نمی‌کند. این روش را معمولاً «لیتواُفسِت» می‌نامند. چنانچه صفحات کاغذ تک تک به‌طرف غلتک برود، این طریقه را «اُفسِت ورقی» می‌گویند و اگر کاغذ به‌صورت رول به‌کار رود، این طریقه را «افست وِب» می‌گویند. دستگاههای چاپی که از کاغذ رول استفاده می‌کنند، می‌توانند کار چاپ را بسیار سریع‌تر از دستگاههای ورقی انجام دهند.
گراوور: در این روش، صفحۀ چاپی معمولا از ورقه‌های مِسی تشکیل می‌شود که روی آن سلول‌های کوچکی (مانند حفره‌های کوچک) حل گردیده است. سلول‌ها هر یک عمق و سطحی مختلف دارند. ابتدا تمام صفحه جوهرکاری می‌شود؛ سپس یک تیغۀ فلزی، تمام جوهر را از سطح صفحه پاک کرده و جوهر فقط در سلول‌ها باقی می‌ماند. در مرحلۀ بعد، کاغذ به‌طرف صفحه چاپی و یک غلتک پیش می‌رود. فشار زیاد بین صفحۀ چاپی و غلتک، جوهر را از سلول‌ها خارج کرده و به کاغذ منتقل می‌کند. ساخت صفحات گراوور بسیار گران است؛ به‌همین خاطر، از این روش معمولا برای چاپ‌های زیاد مانند مجلات، کاغذ‌های بسته‌بندی و کاغذ‌های دیواری استفاده می‌شود.
👇این تصاویر مراحل ابتدایی چاپ را نشان می‌دهند. امروزه صفحۀ چاپ معمولا یک غلتک استوانه‌ای است؛ در غیر این صورت، نقش‌ها قبل از چاپ شدن، از یک صفحۀ مسطح به روی یک پایۀ استوانه‌ای منتقل می‌شوند.
گراور
لیتوگرافی
چاپ سربی
چاپ رنگی
تصاویر رنگی از نقطه‌های کوچکی با رنگ‌های قرمز، زرد. آبی و سیاه تشکیل می‌شوند.
تمام رنگ‌های دیگر را می‌توان با ترکیبی ازچند یا تمام این رنگ‌ها به وجود آورد.
برای این منظور، چهار صفحۀ چاپی مجزا لازم است که هریک از آنها جداگانه اثر خاص خود را دارند و یکی بعد از دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرند. رنگ سیاه همیشه آخرین رنگی است که چاپ می‌شود.
لیتوگرافی از دو کلمۀ یونانی گرفته شده است: «لیتو» به معنی سنگ، و «گرافیا» به معنی نوشتن.
عکس بالایی بزرگ شده است تا تا نقطه‌های تِرام‌دار را همچون عکس پایینی نشان بدهد.
بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران
صفحه 125-126-127