👇 مجموعه‌ای از اشیایی که با انواع مختلف مواد پلاستیکی ساخته می‌شود.
اولین مادۀ پلاستیکی که تولید شد، «پارکزین» نام داشت و در سال 1862 میلادی توسط «الکساندر پارکز»، شیمی‌دان انگلیسی ساخته شد که شبیه عاج بود.
اغلب پلاستیک‌ها در نام خود کلمۀ «پُلی» دارند. برای مثال، پلی‌تن (که بیشتر به نام پلی‌تنی) معروف است. پلی یک کلمۀ یونانی است به معنی بسیار، پلی‌تن یعنی تعداد بسیاری مولکول اِتن که به یکدیگر متصل شده است.
پلاستیک به صورت طبیعی وجود ندارد و باید تولید شود. اغلب پلاستیک‌ها از مواد شیمیایی‌ای که در نفت یافت می‌شود، تولید می‌گردد؛ اگر چه انواع نادری از آنها از چوب، ذغال سنگ و گاز طبیعی تهیه می‌شود. انواع پلاستیک‌های معمول عبارتند از پُلی‌تِن، پلی‌استیرن، پی وی سی، و نایلون.
پلاستیک مثل چوب نیست که بپوسد یا مثل‌آهن و فولاد که زنگ بزند. پلاستیک‌ها سبک هستند و تقریباً به هر شکل و رنگی درمی‌آیند و اکثراً به جریان ِ الکتریسیته اجازۀ عبور نمی‌دهند. این به آن معنی است که از آنها می‌توان برای پوشش سیم‌ها، دوشاخه‌ها و دیگر وسایل برقی استفاده کرد. بعضی پلاستیک‌ها، سخت هستند و بعضی دیگر، نرم و قابل کشش و بسیاری از آنها شفّاف‌اند. بعضی از آنها را می‌توان با تزریق حباب‌های کوچک گاز به صورت ابرهای پلاستیکی درآورد. بعضی را می‌توان به صورت فیبر درآورده، آن را بافت و پارچه درست کرد. و بالاخره بعضی از آنها در ساخت رنگ و چسب کاربرد دارند.
تولید پلاستیک‌ها
مواد شیمیایی‌ای را که از نفت (یا مواد اولیّۀ دیگر) به دست آمده، با سایر مواد شیمیایی مخلوط می‌کنند، حرارت و فشار می‌دهند، آن را به عمل می‌آورند و پلاستیک می‌سازند. نتیجۀ این فعل و انفعالات، موادی است که مولکول‌های آن به صورت زنجیره‌ای دراز به هم‌متصل هستند. موادی مثل پلاستیک‌ها که مولکول‌های دراز و زنجیر مانند دارند «پُلی‌مِر» نامیده می‌شوند. همین ساختمان زنجیر مانند است که به پلاستیک‌ها، خواص ویژۀ خود را می‌دهد. پلاستیک «تازه» تولید شده که هنوز داغ است، نرم و براحتی «قالب‌پذیر» می‌باشد. در واقع، کلمۀ پلاستیک به‌معنی «قالب‌پذیر» است. به‌طور کلی دو نوع پلاستیک وجود دارد. ترموپلاستیک‌ها، که وقتی سرد می‌شوند، جامد هستند؛ اما می‌توان آنها را چندین بار ذوب و مجدداً قالب‌گیری کرد. پلاستیک‌هایی که در ساختن سطل‌ها و طشت‌های رختشویی به‌کار می‌رود، از این نوع است. نوع دیگر، ترموسِت‌ها هستند که پس از قالب‌گیری نمی‌توان آنها را مجدداً ذوب کرد. پلاستیک‌هایی که در ساخت دستۀ تاو ِه‌ها به‌کار می‌رود، از این نوع است.
شکل‌گیری پلاستیک‌ها
روش‌های مختلفی برای شکل دهی پلاستیک وجود دارد. بطری‌های پلاستیکی به وسیلۀ دمیدن شکل می‌گیرند؛ یعنی با استفاده از فشار هوا، مواد نرم و داغ پلاستیک به جدارۀ درونی قالب می‌چسبد. از روش خلأ نیز برای این منظور استفاده می‌شود؛ یعنی مواد پلاستیک به درون قالب مکیده می‌شود و به‌صورت یک ورقۀ نرم و صاف درون قالب، به شکل طشت یا ظرفشویی در می‌آید. شانه‌ها یا اسباب‌بازی‌های پلاستیکی به روش تزریقی درست می‌شوند؛ یعنی مواد مذاب پلاستیکی با فشار به قالب ریخته می‌شوند. چوب پرده، لوله‌ها و روپوش‌های سیم، به روش فشارکاری تولید می‌شوند. یعنی مواد مذاب پلاستیکی از دهانۀ مخصوصی با فشار بیرون می‌آیند؛ مانند خمیردندانی که از لولۀ خود خارج می‌شود. در روش ماشینی از غلطک‌هایی برای ایجاد فشار استفاده می‌شود و پلاستیک به‌صورت ورقه‌های نازک درمی‌آید.
فیبرهای پلاستیکی
از فیبرهای پلاستیکی، منسوجات گوناگونی بافته می‌شود؛ از جمله نایلون، پلی‌استر و مواد آکریلیک مانند تریلین، داکرون و آکریلان. فیبرهای پلاستیکی به‌وسیلۀ ذوب پلاستیک یا حل مواد پلاستیکی و عبور دادن آن با فشار از لوله‌های باریکی به‌نام «نخ ریس» ایجاد می‌گردند. فیبرهای پلی‌استر در تهیۀ بلوز، دامن، پیراهن و سایر البسۀ سبک وزن به‌کار می‌روند. فیبرهای آکریلیک شبیه پشم هستند و در تهیۀ پتو و لباس‌های زمستانی کاربرد دارند.
نابود کردن پلاستیک‌ها
پلاستیک‌ها در ساخت بسیاری از اشیاء به‌کار می‌روند. به‌طوری که قسمت اعظم زباله‌هایی را که ما هر روزه دور می‌ریزیم تشکیل می‌دهند. هر ساله در حدود 100میلیون تُن پلاستیک تولید می‌شود. زباله‌های پلاستیکی مانند آشغال سبزی یا خرده‌های کاغذ نیستند که به آسانی تجزیه شوند.
امروزه دانشمندان برای تهیه پلاستیک‌های جدید، روش‌هایی را به کار می‌برند تا پلاستیک‌ها در محل جمع‌آوری زباله‌ها تجزیه شده و از بین بروند. بعضی از آنها در اثر تابش آفتاب تجزیه می‌گردند و بعضی دیگر به‌وسیلۀ باکتری‌ها خورده می‌شوند. امروزه مواد پلاستیکی جدیدی به‌نام «بیوپل» با کمک یک باکتری مخصوص از شکر تهیه می‌شود که در ساختن بطری‌های شامپو به‌کار می‌رود. باکتری‌های موجود در خاک می‌توانند این نوع پلاستیک را تجزیه کنند و از بین ببرند.
👇یک کارخانۀ تولید پلاستیک با استفاده از مواد خام، محصولات مختلف پلاستیکی‌تولید می‌کند.
بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران
صفحه 34-35