لیزرها، از نور درخشان، یک شعاع باریک تولید میکنند. شعاع نور در لیزرها بسیار باریکتر از شعاعی است که لامپهای معمولی تولید میکنند. همچنین از جهات دیگر با نورهای معمولی تفاوتهایی دارد: اول آنکه نور لیزر دارای طول موج واحد است؛ یعنی دارای یک رنگ خالص میباشد. دوم آنکه امواج نور، درست در یک زمان با یکدیگر حرکت میکنند. دانشمندان میگویند که نور ِ لیزر به یکدیگر پیوسته (تنظیمیافته است)؛ در حالی که نورهای معمولی به یکدیگر پیوسته نیستند بلکه مخلوطی از رنگهایی هستند که امواجشان بهصورت غیرمنظم منتشر میگردد.
لیزرها چگونه کار میکنند؟
بعضی دستگاههای لیزری، دارای بلور یا کریستال هستند. بعضی دیگر، دارای لولهای هستند که محتوی گاز یا مایع میباشد. یک تخلیۀ الکتریکی یا جرقهای از برق درخشان، انرژی فوقالعادهای بهاتمهای این مواد میدهد. سپس اتمها، همراه با تابش نور، این انرژی را از دست میدهند. این فعل و انفعال به این ترتیب دنبالمیشود: ابتدا چند اتم، انرژی از دست میدهند و امواج نوری خارج میسازند. این عمل باعث تحریک دیگر اتمها برای از دست دادن انرژی و ایجاد امواج نوری میشود و همینطور ادامه پیدا میکند. تمامی این امواج، یکسان میباشند؛ زیرا همۀ آنها در هر اتم، دقیقاً به یک روش ایجاد شدهاند. آئینههایی که در دو انتهای دستگاه لیزری هستند، نور را به جلو و عقب میفرستند؛ بهطوری که اتمهای بیشتری برای ایجاد نور، تحریک میگردند. این نور میتواند از قسمتی از یکی از آئینهها خارج شود؛ بنابراین نور، از درون آن بهصورت اشعهای ثابت و یا بهصورت تابشی ناگهانی فرار میکند که بستگی به نوع لیزر دارد. رنگ نور ِ لیزر هم بستگی به مواد درون دستگاه دارد. بعضی لیزرها نورهای نامریی، مانند مادون قرمز یا ماوراء بنفش تولید میکنند.
استفاده از لیزرها
بعضی از سوپرمارکتها در قسمت صندوق خود، برای خواندن رمز یا بارکُد (خطوط سیاه و سفید) روی کالاهایی که شما خریدهاید، از لیزر استفاده میکنند. شعاع لیزر، در برخورد با این خطوط، بهصورت پالسهایی منعکس میشود که تبدیل به علائم الکتریکی میگردند. در لوحهای فشرده نیز از اینروش استفاده میشود؛ یعنی پالسهای منعکس شدۀ نور لیزر، از سطح دیسک جمعآوری میشود. همچنین در سیستم فیبر نوری میتوان از پالسهای نور لیزری برای ارسال علائم تلفنی در مخابرات راه دور استفاده کرد.
پزشکان برای سوزاندن و محو کردن خالهای مادرزادی و بعضی سلولهای سرطانی، از لیزر استفاده میکنند. اگر شبکیۀ چشم (قسمتی از چشم که عمل بینایی را انجام میدهد) جدا شده باشد، با استفاده از لیزر میتوان آن را دوباره در جای خود چسباند. در ارتش، بهوسیلۀ لیزر، موشکها را بهطرف اهداف خود، هدایت میکنند. در کارخانجات، برای بریدن فلزات، شیشه و حتی پارچه برای دوخت لباس از لیزرهای قوی استفاده میکنند. همچنین برای ایجاد تصاویر سهبعدی از نورهای پیوستۀ لیزر استفاده میشود.
قدرت لیزر
قدرتِ کم، یک میلیونیم وات. قدرتِ زیاد، 1000 میلیون وات (100 وات یک لامپ معمولی را روشن میکند).
کوچکترین لیزر
به اندازۀ یک دانۀ نمک است.
بزرگترین لیزر
به اندازۀ یک ساختمان بزرگ است.
اندازهگیری فاصلۀ ماه
به آئینۀ مخصوصی که توسط فضا نوردان در سال 1969 در ماه قرار گرفت، اشعۀ لیزر میتابانند و به این وسیله، فاصلۀ دقیق ماه را اندازهگیری میکنند.
اولین بار، آلبرت انیشتن در سال1917 مطرح کرد که لیزر میتواند کارآیی داشته باشد اما تا سال 1960 طول کشید تا «تئودور مایمن» اولین لیزر عملی را تولید کرد.
👇 داخل یک لیزر گازی هلیوم و نئون
خطر
هیچوقت مستقیماً به نور ِ لیزر نگاه نکنید. زیرا میتواند به چشم شما آسیب برساند یا حتی باعث کوری شود.
کلمۀ لیزر(LASER)از حروف اول پنج کلمۀ انگلیسی تشکیل شده و به معنی نور تقویت شده است، که توسط تحریک تشعشات خروجی تولید میشود.
ابتدا بهجای لیزر، گفته میشد: مِیزِر نوری. اختراع لیزر در واقع تکمیل میزر بود. میزر (MASER) نیز از حروف اول پنج کلمۀ انگلیس تشکیل شده و به معنای تقویت امواج میکروویو بهوسیلۀ تحریک تشعشات خروجی میباشد.
فکر تولید لیزر در سال 1958 توسط مخترع میزر «چارلز تانز» ایجاد شد.
بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران
صفحه 148