خورشید و تمام ستارگانی که شب‌ها در آسمان دیده می‌شوند؛ یک خانوادۀ بزرگ از ستارگان هستند که ما آن را «کهکشان» می‌نامیم. در یک شب تاریک، کهکشان راه شیری، مانند دسته‌ای مه‌آلود در پهنای آسمان دیده می‌شود که در واقع همان نور تعداد بیشماری ستاره در کهکشان می‌باشد. اگر می‌توانستید به عمق فضا بروید و به کهکشان نگاه کنید، یک شکل دایره‌ای و مسطح را می‌دیدید که در وسط، دارای برجستگی است و بازوهایی حلزونی شکل دارد. در بین ستارگان، ابرهای عظیمی از گاز و گـَرد و غُبار فضایی وجود دارد که بعضی به روشنی می‌درخشند و برخی تیره هستند. خارج از کهکشان ما، کهکشان‌های بسیاری وجود دارند که در سراسر فضای هستی پراکنده‌اند.
انواع کهکشان‌ها
کهکشان ما، کهکشانی حلزونی شکل است با پهنایی حدود 100000 سال نوری. بسیاری از کهکشان‌های بزرگ، شکل‌های حلزونی زیبایی دارند. کهکشان‌های بیضی شکلی نیز وجود دارد که توپ‌های سطحی متشکل از ستارگان هستند. نوع سوم، کهکشان‌های نامنظم می‌باشند؛ به این معنی که شکل مشخصی ندارند. بعضی از آن‌ها بسیار عجیب به‌نظر می‌رسند؛ چنان‌که گویی منفجر شده‌اند یا دو کهکشان با یکدیگر تصادف کرده‌اند. بسیاری از این‌کهکشان‌ها، امواج رادیویی قوی می‌فرستند که به‌وسیله تلسکوپ‌های رادیویی دریافت می‌شوند. کهکشان‌ها تمایل دارند در فضا با هم جمع شوند و حلقه بزنند. کهکشان ما، متعلق به دسته‌ایست که آن را گروه محلی می‌نامند.
برخی کهکشان‌های مشهور
نزدیک‌ترین کهکشان‌ها به ما، دو توده ابری «ماژلانیک» می‌باشند که به صورت ابرهایی متشکل از ستارگان به نظر می‌رسند و تنها از نیمکره جنوبی قابل رؤیت هستند. فاصله آن‌ها از ما 180000 سال نوری است. بزرگترین کهکشان در گروه محلی ما، کهکشان «آندرو مدا» نام دارد که با چشم غیرمسلح به صورت قطعه‌ای مه‌آلود دیده می‌شود. این کهکشان به صورت حلزونی است و 130000 سال نوری پهنا دارد. یکی از بزرگترین کهکشان‌هایی که اخترشناسان روی آن مطالعه کرده‌اند، کهکشان بیضی شکلی است به نام «ام 87» که پهنای آن یک میلیون سال نوری است و 50 میلیون سال نوری از ما فاصله دارد.
👇این کهکشان حلزونی در صورت فلکی «آندرومدا» است که فقط دو میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و نزدیک‌ترین کهکشان بزرگ به ما می‌باشد. دو کهکشان کوچک بیضی شکل نیز در مجاورت آن دیده می‌شود.
👇 این یک کهکشان بیضی شکل‌به‌نام «ام 49» است که به‌وسیله یک تلسکوپ بزرگ نجومی‌عکسبرداری شده است. این‌توپ غول‌آسا، که متشکل از ستارگان تشکیل شده است، 42 میلیون سال نوری با ما فاصله دارد و پهنای آن 50000 سال نوری است.
بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران
صفحه 58