جرثقیل‌ها برای کمک به ما در بلندکردن و حرکت‌دادن اشیاء سنگین به‌کار می‌روند. دست شما وقتی از آن برای بلندکردن و منتقل‌کردن اشیاء استفاده می‌کنید، نوعی جرثقیل است؛ یعنی می‌تواند باری را بگیرد، آن را بلند کند و هر کجا که مایلید قرار دهد.
کشتی‌ها و اسکله‌ها دارای جرثقیل‌های برجی هستند که عبارت‌اند از جرثقیل‌های ثابتی با کابل‌هایی که به برج یا تیرک آنها متصل است. در کارخانه‌ها، جرثقیل‌های سقفی و گردشی، اشیاء سنگین را حرکت می‌دهند یا کانتینرها را از قطارها یا کشتی‌ها پیاده می‌کنند.
جرثقیل‌های متحرک مانند جرثقیل‌های خزنده، می‌توانند همراه با بار، روی ریل‌ها حرکت کنند.یک جرثقیل کامیونی در واقع یک جرثقیل متحرک است. جرثقیل‌های شناور در بنادر و کارخانه‌های کشتی سازی و یا در دریا و اغلب روی دکل‌های نفت یا گاز کار می‌کنند.
جرثقیل «گوتوالد ام ک 1000» مشهور به «مرغک یک»، سنگین‌ترین، عمل بالا بردن را به‌وسیلۀ یک جرثقیل تک‌واحدی و متحرک با جابه‌جا کردن یک راکتور 742 تُنی در پالایشگاه نیوزیلند انجام داده است.
👇 جرثقیل‌های برجی در کنار ساختمان‌های شهری دیده می‌شوند. پایه باریک آنها، سطح بسیار کمی از زمین را اشغال می‌کند.
جرثقیل‌ها چگونه کار می‌کنند؟
جرثقیل‌ها معمولاً از سیم‌ها، طناب‌ها یا کابل‌هایی که درون شیار چرخ‌هایی به‌نام «قرقره» می‌گردند، استفاده می‌کنند. پایین کشیدن طناب، راحت‌تر از بالابردن آن است. بنابراین یک قرقرۀ ساده (یک طناب روی یک چرخ)، شما را قادر می‌سازد تا وزنۀ سنگین را با پایین کشیدن طناب، بالا ببرید. با استفاده از تعداد بیشتری چرخ در دستگاه جرثقیل، بالابردن اجسام حتی از این هم راحت‌تر می‌شود. هرچه طول طناب بیشتر باشد، بار سبک‌تر به نظر می‌رسد. زیرا وزنِ جسم، بین سه قطعه یا تعداد بیشتری طناب تقسیم می‌شود؛ بنابراین وزن جسم، سه برابر یا بیشتر کاهش می‌یابد. ولی در آن صورت ،شما مجبورید طناب را سه یا چهار برابر بیشتر بکشید.
بازوی جرثقیل (تیر) یک اهرم بلند است. قلاب بتدریج و به‌وسیلۀ گردش کابل‌ها به دور قرقره بالا می‌رود. برای حفظ حالت تراز در مقابل وزن جسم، مخصوصاً زمانی که جرثقیل در حال گردش است، قطعه‌ای از آهن یا بـِتُن را به انتهای دیگر بازوی جرثقیل وصل می‌کنند.
اکثر جرثقیل‌ها دارای ساختمانی مشبّک می‌باشند. بازو و برج آنها از اسکلتی فلزی و مشبک ساخته شده است. این امر باعث می‌شود که هم سبُک و هم در عین حال، محکم باشند؛ بدون داشتن صفحه‌ای که در مقابل باد قرار گیرد. اسکلت‌بندی آنها از مثلث‌هایی تشکیل شده که محکم و در مقابل خم‌شدن مقاوم می‌باشند. پایه‌های جرثقیل (بست‌ها) ممکن است آنقدر پهن باشند که وزن جرثقیل را در سطحی بزرگ تقسیم کنند تا به این‌ترتیب جرثقیل را ثابت نگه دارند.
بعضی جرثقیل‌ها به‌جای قلاب، دارای آهن‌ربای الکتریکی هستند. این آهن‌رباها به‌وسیلۀ نیروی الکتریسیته عمل کرده؛ توسط کلیدی قطع و وصل می‌شود. اجسام فلزی مانند ماشین‌های قراضه را می‌توان توسط قطع و وصل کلید، بالا یا پایین برد.
بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران
صفحه 124