اگر شبها به ستارهها نگاه کنید، پیدا کردن طرحهایی از قبیل چهارگوش، سهگوش، ضربدر و بعلاوه که توسط ستارههای درخشان تشکیل شدهاست، مشکل نیست. در طول هزاران سال، مردم گروههایی از ستارهها را که تشکیل شکلهایی دادهاند؛ نامگذاری کردهاند. یک گروه از ستارهها که دارای نام ویژه است، صورت فلکی یا بُرج خوانده میشود. بعضی نامهایی که ما امروزه از آنها استفاده میکنیم توسط یونانیها و حداقل 2000 سال پیش نهاده شده است. البته ستارهشناسان عرب و چینی نیز برجهای فلکی با نامهای خاص خود را دارند.
بسیاری از نامهای قدیمی یا نام حیوانات است مثل ثوَر (گاو نر) و دَجاجه (قو) یا نامهایی از اساطیر یونان؛ مثل «پرسئوس» و «آندرومدا». در بین نامهای اخیر صُوَر ِ فلکی، شما نام میکروسکوپ و ساعت را نیز خواهید یافت.
روی هم رفته، 88 صورتِ فلکی، سطح آسمان را پوشاندهاند. اخترشناسان روی مرزهای فرضی که بین صور فلکی وجود دارد، به توافق رسیدهاند و نامهای رسمی که در این علم وجود دارد همه به زبان لاتین هستند.
برجهای فلکی قابل رؤیت، بسته به فصلهای سال یا ساعات شب و نیز منطقهای که شما در آن هستید، تغییر میکند. اگر شما در نیمکره شمالی زندگی میکنید، بعضی صور فلکی در شبهای زمستان بهراحتی قابل رؤیت است؛ مانند جبّار یا شکارچی که سه ستاره درخشان در یک ردیف دارد و شبیه کمربند است. و در نزدیکی آن شما میتوانید ثور (گاو نر) و جوزا (دو پیکر) را ببینید. در شبهای تابستان، سه ستاره درخشان بهصورت عقاب، قو و چنگ میباشند. در نیمکره جنوبی، مردم صور فلکی متفاوتی را میبینند مانند صلیب جنوبی و قَنطورَس.
👇 بعضی صُوَر ِفلکی از نیمکره شمالی زمین، قابل رؤیت میباشد. اگر شما در نیمه شبهای ماه ژانویه در انگلستان طوری بایستید که صورتتان به طرف جنوب باشد و به آسمان نگاه کنید، چنین طرحهایی را در آسمان خواهید دید.
ستارههای واقع در یک صور فلکی برای ما که روی زمین هستیم بهصورت گروهی بهنظر میرسند اما در واقع اکثر آنها در فاصله بسیار دوری از یکدیگر قرار دارند.
بزرگترین آنها
«هیدرا» یا مار آبی نام دارد.
کوچکترین آنها
صلیب جنوبی یا «کروکس» میباشد.
ستارههای واقع در جبّار و دُبّ اکبر از همه درخشانترند
و «منشا» یا میز از همه تیرهتر میباشد.
👇بعضی از صورفلکی که از نیمکره جنوبی زمین قابل رؤیت میباشد. اگر شما در نیمه شبهای ماه اکتبر در استرالیا طوری بایستید که صورتتان به طرف جنوب شرقی باشد و به آسمان نگاه کنید، چنین طرحهایی را در آسمان خواهید دید.
بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران
صفحه 55