رنگ

ما در دنیایی پر از رنگ، زندگی می‌کنیم. شاید زیباترین ‌منظره، رنگین کمانی است که در آسمان ظاهر می‌شود. اما چگونه ما همۀ این رنگ‌ها را می‌بینیم‌؟
تمام نورها مانند امواجی که هنگام انداختن سنگ در استخر ایجاد می‌شود، به طرف ما می‌آیند. فاصلۀ بین دو برآمدگیِ کنار هم را «طول موج‌» می‌نامند. نورِ رنگ‌های‌ مختلف، دارای طول موج‌های مختلف است. نورِ قرمز، بلندترین و نورِ بنفش، کوتاه‌ترین طول موج را دارد. طول موج نور، باعث می‌شود که ما رنگ‌های‌ مختلف را ببینیم. اما این تمام قضیه نیست. مغز ما در دسته‌بندی و تشخیص چیزهایی که عملاً می‌بینیم، نقش مهمّی ایفا می‌کند. هیچ کس دقیقاً نمی‌داند که ما چگونه اختلاف رنگ‌ها را می‌بینیم.

👇 امواج ِ نور، به خودی خود، غیرقابل رؤیت هستند. ما تنها هنگامی می‌توانیم آن‌ها را ببینیم که به اشیاء برخورد می‌کنند. در نمودار مقابل، ما می‌بینیم که نور به‌ ذرات شیشه یا ذرات دود در هوا برخورد می‌کند.

👆 یک منشور شیشه‌ای، نور سفید را به تمام رنگ‌هایی‌ که در رنگین کمان وجود دارد، تقسیم می‌کند. رنگ‌های‌ پخش شده را «طیف‌» می‌نامند که در هوای دودآلود به‌ راحتی دیده می‌شود.

 

👆وقتی شعاع‌های نور با هم ترکیب می‌شوند، رنگ‌ها با هم جمع می‌گردند. با ترکیب رنگ‌های قرمز، سبز و آبی به نسبت‌های مختلف، می‌توان رنگ‌های‌ دیگری ساخت.

نور سفید

نور خورشید یا نور لامپ، بی‌رنگ به‌ نظر می‌رسد اما در واقع شامل تمام رنگ‌های رنگین کمان است. هر زمان که‌ چشم‌های ما ترکیبی از تمام نورهای رنگین کمان را ببیند آن نور سفید به نظر می‌رسد.

نورهای رنگی‌

برای ایجاد نور به رنگ‌های مختلف، شما می‌توانید صفحه‌ای شفاف از پلاستیک رنگی (فیلتر) را در مقابل‌منبع نور سفید قرار دهید. یک فیلتر سبز رنگ به شما پرتویی از نور سبز می‌دهد. اگر شما پرتویی از نور قرمز و پرتویی از نور سبز را روی صفحه‌ای از کاغذ سفید بیاندازید، شاهد نور زرد خواهید بود. هنگامی که‌ بخواهیم نور را به این ترتیب با هم جمع کنیم، فقط احتیاج به سه نور اصلی قرمز، سبز و آبی به نسبت‌های‌ مختلف داریم تا رنگ‌های دیگر را بسازیم. دانشمندان این‌سه رنگ را رنگ‌های اصلی می‌نامند. تلویزیون از این سه‌رنگ اصلی برای تولید تصویرهای رنگی استفاده می‌کند.

رنگ‌آمیزی و رنگرزی

فرض کنید یک اتاق دارای دیوارهایی به رنگ آبی و فرشی به رنگ قرمز باشد؛ این رنگ‌ها حاصل رنگ‌آمیزی است؛ اما مخلوط کردن این رنگ‌ها و مخلوط کردن پرتوهای نور با یکدیگر فرق دارد و هر کدام رنگ‌های متفاوتی پدید می‌آورند. هنگامی که شما پرتوهایی از نور را با هم مخلوط می‌کنید، رنگ‌ها با هم جمع می‌شوند. اما هنگامی که‌ رنگ‌ها را با هم مخلوط می‌کنید، رنگ قبلی از بین‌می‌رود. نور سفید، روی رنگ آبی دیوار می‌درخشد و رنگ، بیشترِ نور را جذب می‌کند و شما آن مقداری‌ را که باقی مانده، می‌بینید. در این مورد، شما فقط رنگ آبی‌طیف را می‌بینید و همچنین فرش، قرمز می‌نماید؛ زیرا سایر رنگ‌های طیف به وسیلۀ فرش جذب شده‌ است. اگر شما رنگ قرمز و آبی را با هم ترکیب می‌کردید، رنگی تیره به‌دست می‌آمد؛ زیرا رنگ قرمز و آبی تقریباً تمام ‌نور را به خود جذب می‌کند. هنرمندان و نقاشان می‌توانند با مخلوط کردن رنگ‌ها یا جوهرهای سه رنگ اصلی‌: زرشکی، زرد و فیروزه‌ای (که آن‌ها را قرمز اصلی، زرد اصلی و آبی اصلی می‌نامند) اکثر رنگ‌ها را به دست‌ آورند.

تشخیص رنگ‌ها

همۀ مردم نمی‌توانند رنگ‌ها را بخوبی تشخیص دهند. بعضی‌ها فرق بین رنگ‌ها را نمی‌بینند. بعضی در تشخیص‌ بین رنگ قرمز و سبز مشکل دارند. حدوداً از هر ده نفر پسر، یک نفر نسبت به رنگ قرمز و سبز، کور رنگ به دنیا می‌آید. اگرچه دختران به ندرت این گونه هستند. کور رنگی ارثی‌ است. وقتی هوا تاریک می‌شود، همه در تشخیص رنگ‌ها دچار مشکل می‌شوند؛ زیرا آن قسمتی از چشم که رنگ‌ها راتشخیص می‌دهد فقط با وجود نور کافی این کار را انجام‌ می‌دهد. در زندگی روزمره، از رنگ‌ها اغلب برای دادن اخطار یا سایر پیام‌ها استفاده می‌شود. برای مثال، رنگ «قرمز» به ‌معنای «توقف‌» یا «خطر» است؛ در حالی که رنگ «سبز» به ‌معنای «عبور» یا «عدم مانع» می‌باشد و این مسأله می‌تواند برای افراد کور رنگ مشکل ایجاد کند. در هنگام مشاهدۀ ‌چراغ راهنمایی، این افراد مجبورند به محل چراغ (یعنی بالا یا پایین بودن آن) توجّه کنند تا بدانند که باید بایستند یا بروند. افراد کور رنگ، همچنین در هنگام کار با کابل‌های الکتریکی‌، مشکل دارند. در اکثر کابل‌ها، سیم‌ها به رنگ‌های مختلف‌ هستند تا برقکارها بتوانند اتصال‌ها را انتخاب‌ کنند.

👇نقاشان از سه رنگ‌ اصلی استفاده می‌کنند و این نشان می‌دهد که‌ وقتی رنگ‌ها ترکیب‌ می‌شوند چه اتفاقی ‌می‌افتد؛ رنگ زرد، رنگ‌ آبی را از بین می‌برد و رنگ فیروزه‌ای، رنگ قرمز را. و به این ترتیب اگر آن‌ها با هم ترکیب شوند، رنگ‌ سبز ایجاد می‌شود. اگرشما هر سه رنگ اصلی را ترکیب کنید در آن ‌صورت، رنگ‌های قرمز، آبی و سبز از بین رفته و در نتیجه‌، به رنگ تقریباً سیاه خواهد بود.

شما نمی‌توانید به دقت‌رنگ‌ها را شرح دهید؛ اما می‌توانید در صفحه‌ای که از رنگ‌های‌ متفاوت تشکیل شده‌، رنگ‌ها را با هم مقایسه کنید. این صفحات‌ دارای هزاران رنگ مختلف‌ می‌باشند و کنار هر یک از آنها مقدار دقیق سه رنگ اصلی که به کار رفته است، نوشته شده است.

از رنگ‌ها برای توصیف حالات ‌اشخاص نیز استفاده می‌شود:

قرمز	خشمگین‌
سبز	غیرتی‌
آبی‌	افسرده
زرد	ترسو
سفید	پاکدامن
خاکستری‌	بی روح

 

---

بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران

صفحه 22-23