باطرهای الکتریکی کوچک در چراغقوهها، رادیوها، ساعتها و ماشین حسابهای جیبی بهکار میروند. باطریهای الکتریکی بزرگ برای روشن کردن موتور اتومبیلها بهکار میروند و حتی میتوانند دستگاههای بزرگی مانند دستگاه جدا کنندۀ خامه از شیر را بگردانند.
باطریهای کوچک را معمولاً سلولهای اولیه (قوّه)
مینامند. نیروی الکتریسیته از مواد شیمیایی درون آنها، ایجاد میشود. این باطریها اگر به طور مداوم به کار گرفته شوند، فقط برای چند روز و قبل از آن که مواد درون آنها مصرف شود، قابل استفاده هستند. خاموش کردن چراغ قوهها و رادیوها، زمانی که احتیاجی به آنها نیست، عمر باطری را بیشتر میکند. اما قوهها یک بار مصرف میباشند و زمانی که دیگر الکتریسیته ایجاد نمیکنند، باید دور انداخته شوند.
باطریهای بزرگ را معمولاً سلولهای ثانویه (انباره) مینامند. آنها نیز برای ذخیره کردن الکتریسیته، از مواد شیمیایی استفاده میکنند؛ اما وقتی که مواد شیمیایی آنها رو به اتمام است، میتوان آنها را دوباره با برق تغذیه کرد که اصطلاحاً به این عمل «شارژ کردن» میگویند. این کار بهوسیلۀ وصل کردن باطری به یک دینام (آنچنان که در اتومبیل انجام میشود) یا دستگاه شارژر که به برق وصل میشود، انجام میگیرد. روی بعضی قوّهها نوشته شده «قابل شارژ» و آنها را میتوان شارژ کرد؛ اما فقط بهوسیلۀ دستگاه مخصوص شارژ. این عمل نباید روی قوّههای معمولی انجام شود.
👇باطری خشک که از کربن و روی درست شده است.
انبارههای سربی
باطریهای ماشین ، از نوع سلوّلهای ثانویه(انبار)میباشد.
آنها برای انتقال جریان از یک قطب به قطب دیگر، به جای مواد شیمیایی جامد، از یک مایع استفاده میکنند. مایعی که به جریان برق اجازه عبور میدهد، «الکترولیت» نامیده میشود. بعضی از باطریهای جدید به اسید مایع ، از مادهای ژله مانند استفاده میکنند. به این ترتیب، احتمال چکه کردن کمتر میشود.
یک نمونه از باطری ماشین. فعل و انفعالات شیمیایی روی صفحات سربی، الکترونها را در مدار به جریان میاندازد و به طرف صفحۀ دیاکسید سرب میبرد.
کُرۀ زمین مانند یک آهنربا عمل میکند. زیرا مقدار بسیار زیادی آهن در مرکز زمین وجود دارد. اگر یک میلۀ آهنربا را از وسط آویزان کنید، سعی میکند که در جهت قطبهای شمال و جنوب زمین قرار بگیرد. چون قطبهای آن بهطرف قطبهای مغناطیسی زمین کشیده میشود. «قطب شمال» آهنربا در واقع به معنی «جویندۀ قطب شمال» است. این همان سر آهنرباست که میخواهد رو به شمال بایستد.
کلمۀ باطری در واقع به معنی دو یا تعداد بیشتری سلولهای اولیه و ثانویه است که به یکدیگر متصل شدهاند. هرچند اغلب به تک سلولهاهم، باطری میگویند؛ مثل باطری چراغ قوه.
در یک باطری اتومبیل، 6 سلول جداگانه در یک محفظه به یکدیگر متصل شدهاند.
به یک واحد که در آن ، الکتریسیته بین قطبهای مثبت و منفی جریان دارد، «سلول» میگویند.
چراغ قوّه
انسان در طول تاریخ، همیشه از این که یک وسیلۀ روشنایی با خود حمل کند، احساس راحتی میکرده است. رومیها، الیاف کنف یا کتان را به هم پیچیده و از آن مشعلی میساختند که بهراحتی قابل حمل بود و آن را به روغن یا پیه آغشته کرده، روشن میساختند. بعدها چراغهای نفتی و فانوس جای مشعلهای ساده را گرفت و امروزه چراغ قوههای مدرن که با نیروی الکتریسیته کار میکنند، یعنی از بهم پیوستن چند سلول الکتریکی بهصورت یک باطری ساخته شدهاند، مورد استفاده قرار میگیرند. بعضی چراغ قوهها قابل شارژ هستند. بعضیدیگر بهصورت فلاش یا نورهای رنگی برای اخطار، طراحی شدهاند. نوع دیگری از چراغ قوهها، دارای لولههای کوچک مهتابی هستند که باعث طولانیتر شدن عمر باطری میشوند.
بخشی از کتاب دانشنامه آکسفورد، علم و تکنولوژی از انتشارات پیام بهاران
صفحه 76