قصیده، شعری است با ابیاتی بر یک وزن و قافیه که مصراع اول و مصراعهای زوج آن با هم، همقافیه بوده، دربارۀ موضوع و مقصود خاصی از جمله ستایش یا نکوهش، شکر یا شکایت، فخر یا حماسه، پند و حکمت و یا مسایل اجتماعی و اخلاقی سروده می‌شود. تعداد بیتهای قصیده، معمولاً حداقل 15 و حداکثر هفتاد الی هشتاد بیت است. کمی یا زیادی بیتهای قصیده‌ها به اهمیت موضوع، قدرت و طبع شاعر و وزن شعر بستگی دارد؛ به همین دلیل در دیوان شاعرهای بزرگ به قصیده‌های دارای بیش از 200 بیت شعر هم برمی‌خوریم.
اولین بیت قصیده، «مطلع» و آخرین بیت آن، «مَقْطَع» نامیده می‌شود. قصیده دارای چهار بخش است:
الف) تَغَزُّل: مقدمه قصیده است، با موضوع عشق و دوستی، یاد جوانی و توصیف طبیعت.
ب) تَخَلُّص: رابط میان مقدمه با تنۀ (متن) اصلی قصیده.
ج) تنۀ اصلی: مقصود اصلی شاعر است؛ با محتوایی چون مدح و ستایش، پند و اندرز، عرفان، حکمت و … .
د) شَریطه: دعای جاودانگی در پایان قصیده.
در پایان قصیده، نام شاعری شاعر یا «تَخَلُّص» او آورده می‌شود. بزرگترین قصیده سرایان ایران عبارتند از: خاقانی، رودکی، فرخی، منوچهری، ناصرخسرو، ملک الشعرا بهار و… .