واژهنامه
واژهنامه یک فرهنگ کوچک است که بعضی از لغات دشوار را که در کتاب آمده است توضیح میدهد. چنانچه در این کتاب به لغتی برخورد کردید که معنی آن را نمیدانید احتمالاً آن را در این واژهنامه خواهید یافت و در مقابل هر لغت، توضیح کامل آن را خواهید دید. این واژهنامه هم مانند هر لغت نامهای به ترتیب حروف الفبا مرتّب شده است.
آنزیم
مواد مخصوصی که در طی عمل گوارش به هضم غذا کمک میکند.
ادرار
مایع زاید بدن که در کلیهها از خون گرفته شده و در مثانه جمع می گردد و هنگامی که به دستشویی میروید تخلیه میشود.
اسکلت
چهارچوبی متشکّل از 206 قطعه استخوان که بدن ما را سرپا نگه میدارد و به ما امکان حرکت میدهد و از اعضای داخلی از جمله مغز محافظت میکند.
اعضای بدن
قسمت مهمّی از بدن مثل مغز، کلیه و قلب. هر عضو بدن وظیفۀ خاص خود را دارد.
اکسیژن
نوعی گاز که در هوا موجود است و برای ادامۀ حیات ضروری است. شما اکسیژن را به درون ششهای خود میبرید و سلّولهای شما از آن برای سوزاندن مواد مغذی و تولید انرژی استفاده میکنند.
باروری
ترکیب تخمکزن و اسپرم مرد را باروری میگویند. تخمک بارور شده رشد میکند و به نوزاد تبدیل میشود.
بافت
مجموعهای از سلّولهای همسان که با هم کار میکنند. از کنار هم قرار گرفتن بافتهای گوناگون، یک عضو تشکیل میشود.
بخیه
اصطلاحاً به محل اتصال استخوانهایجمجمه میگویند که بسیار محکم است. در این محل، استخوانها مانند قطعات بازی پازل به یکدیگر قفل میشوند.
بطن
حفرهای که در قسمت پایین و طرفین قلب قرار دارد. بطن راست خون را به ششها و بطن چپ خون را به سراسر بدن تلمبه میکند.
بندناف
رشتهای که شامل رگهای خونی است و جنین را در رحم به بدن مادر وصل میکند. بندناف اکسیژن و موادغذایی را به جنین میرساند و مواد زاید را از آن میگیرد.
پُرز روده
برآمدگیهای بسیار ریزی که در جدارۀ رودۀ کوچک قرار دارند. پرزهای روده، مواد مغذّی غذا را پس از هضم شدن جذب و به جریان خون منتقل میکنند.
پُرزهای زبان
برجستگیهایی روی زبان که حاوی جوانههای چشاییاند. کار جوانههای چشایی تشخیص مزۀ غذاها و نوشیدنیهاست.
پروتئین
نوعی مواد غذایی که برای رشد و ترمیم بدن ضروری است. غذاهای سرشار از پروتئین شامل ماهی، مرغ، گوشت و لوبیا میشوند.
جرم دندان
چنانچه دندانها به طور مرتب مسواک زده نشوند اثراتی از باکتریها و باقیماندۀ غذا برروی دندانها باقی میماند. باکتریهای موجود در جرم دندان موادی از خود ترشح میکنند که باعث پوسیدگی دندان میشود.
جمجمه
بخش فوقانی و گنبدی شکل سر که مغز را احاطه کرده است و آن را از آسیب دیدن محافظت میکند.
جنین
به تخمک بارور شده که معمولاً هشت هفته از باروری آن گذشته باشد جنین میگویند. جنین در رحم مادر می ماند تا به صورت نوزاد به دنیا آید.
چربیها
نوعی مواد غذایی هستند که به انسان انرژی میدهند و به رشد بدن هم کمک میکنند. چربی در زیر پوست ذخیره میشود تا بدن را گرم نگه دارد. مواد غذایی سرشار از چربی عبارتاند از شیر و سایر مواد لبنی، گوشت و تخممرغ.
حلزون گوش
قسمتی از گوش داخلی که به شکل پوستۀ حلزون است. حلزون گوش امواج صدا را میگیرد و به صورت پیامهایی به مغز میفرستد تا شما بتوانید بشنوید.
داروی بیهوشی
داروی مخصوصی که شما را در حالتی شبیه به خواب بسیار عمیق فرو میبرد تا پزشک بتواند روی شما عمل جرّاحی انجام دهد.
دستگاههای بدن
گروهی از اندامها که با یکدیگر کار میکنند و وظیفۀ خاصّی را برعهده دارند. برای مثال مری، معده و رودهها دستگاه گوارش را تشکیل میدهند و وظیفۀ هضم غذا را بهعهده دارند.
دهلیز
دهلیز چپ و دهلیز راست محفظههایی در قسمت بالای قلب هستند.
دیاکسیدکربن
نوعی گاز که در هوای اطراف ما وجود دارد. وقتی انرژی غذاها در سلولها آزاد میشود گاز زایدی بهنام دیاکسید کربن آزاد میگردد که به ششها برده شده و با عمل بازدم به هوا فرستاده میشود.
دیافراگم
صفحهای ماهیچهای که سینه را از شکم جدا میکند. دیافراگم نقش مهمی در تنفّس دارد.
رژیم غذایی متعادل
یک رژیم غذایی متعادل شامل غذاهایی است که موادّی همچون چربیها، پروتئینها ، کربوهیدراتها، ویتامینها و مواد معدنی را به اندازهای که مورد نیاز بدن است به آن میرساند تا تندرستی شما حفظ شود.
رگهای خونی
لولههایی که خون را به سراسر بدن میرسانند. انواع رگهای بدن، سرخرگها، سیاهرگها و مویرگها هستند.
زردپی
رشتهای محکم که انتهای ماهیچه را به استخوان وصل میکند. هنگامی که ماهیچه منقبض میشود به وسیلۀ زردپی استخوان را به طرف بالا میکشد.
سرطان
نوعی بیماری که طی آن سلولها بیش از حد تکثیر میکنند. وقتی چنین اتفاقی میافتد تومور ایجاد میشود و از درست کارکردن بدن جلوگیری میکند.
سلولها
بدن شما از میلیاردها واحد کوچک و زنده بهنام سلّول تشکیل شده است. انواع گوناگون سلولها یافت میشود و هر کدام وظیفۀ مختلفی دارد.
شکم
قسمت پایین بالاتنه که بین سینه و پاها قرار دارد. شکم شامل معده و سایر اعضای گوارش غذا میباشد. دو کلیه و مثانه نیز در محفظۀ شکم قرار دارند.
عرق بدن
مایعی زاید و شورمزه که در اثر گرما توسط غدد داخل پوست تولید میشود. هنگامی که عرق بدن تبخیر (به هوا متصاعد) میشود، از حرارت بدن کاسته شده و خنک میشود.
عمل غیرارادی یا انعکاسی
اعمالی مانند پلکزدن، بلعیدن غذا یا کشیدن دست هنگامیکه به یک جسم داغ نزدیک میشود. این اعمال بدون فکر کردن و خود به خود انجام میگیرد.
غضروف
مادهای لاستیک مانند و سفت که قسمتهایی از بدن مانند بینی و گوشها را حفظ میکند. غضروف درجایی که استخوانها به هم میرسند نیز وجود دارد.
کربوهیدراتها
مواد مغذّیای که انرژی بدن را تأمین میکنند. مواد غذایی سرشار از کربوهیدراتها شامل ماکارونی، سیبزمینی و برنج میباشند.
کروموزوم
بستههایی به شکل ایکس که حاوی اطلاعات میباشند و در داخل هریک از سلّولهای بدن شما وجود دارند. کروموزمها حاوی دستوراتی هستند که برای ساختن یک انسان زنده بسیار ضروری است.
کیسههای هوایی
میلیونها کیسۀ کوچک هوا که در ششها قرار دارند. اکسیژن هوا از طریق این کیسههای هوایی وارد جریان خون میشود.
گوارش
مرحلهای که طی آن، غذایی که میخورید خرد میشود و به صورت مواد غذایی سادهای در میآید که بدن شما میتواند از آن استفاده کند. عمل گوارش در داخل دستگاه گوارش انجام میگیرد.
ماهیچه
قسمتی از بدن که میتواند منقبض (کوتاهتر) شود. بیش از 640 ماهیچۀ متصل به استخوان در بدن وجود دارد که توسط مغز کنترل میشوند تا استخوانها را بکشند و شما را به حرکت در آورند.
مخ
قسمت اصلی مغز که دارای چین و چروک است و شما را قادر میسازد تا حس کنید، فکر کنید، صحبت کنید، ببینید و حرکت نمایید.
مرض قند
نوعی بیماری که از کمبود یک هورمون بهنام انسولین در بدن ایجاد میشود. انسولین در لوزالمعده تولید میشود و باعث میگردد تا مقدار قندخون متناسب باشد و انرژی بدن تأمین شود. بیماران قندی باید هر روز مقداری انسولین تزریق کنند تا گلوکز بدنشان در سطح معمولی قرار گیرد.
مفصل
محلی که دو یا تعداد بیشتری استخوان به یکدیگر متصل میشوند. بعضی از مفصلها مانند آنچه که در جمجمه وجود دارد ثابت هستند ولی اکثر آنها قابلیّت انعطاف دارند و به بدن امکان حرکت میدهند.
ملانین
رنگدانهای قهوهای که در پوست بدن وجود دارد و به پوست رنگ میدهد و آن را از اثرات مضر آفتاب حفظ میکند. ملانین همچنین باعث ایجاد رنگ موها میشود.
مواد سلولزدار
موادی که در غذاهایی نظیر میوهها و لوبیا یافت میشود. اگرچه مواد سلولزدار هضم نمیشوند امّا به عمل گوارش بسیار کمک میکنند.
مواد معدنی
گروهی از مواد غذایی که مقدار کم آنها برای بدن لازم است. غذاهای سرشار از مواد معدنی عبارتاند از میوهها و سبزیجات تازه، غلّات، میوههای مغزدار، غذاهای دریایی، مواد لبنی و گوشت.
مواد مغذّی
در غذاهایی که میخورید موادی یافت میشود که بدن شما را زنده نگه میدارد. یعنی به بدن شما انرژی و مواد خامی میدهد که برای رشد و ترمیم خود، به آن نیاز دارد.
نفرونها
فیلترهای کوچکی که در کلیههای شما وجود دارند. نفرونها خون شما را تصفیه میکنند؛ یعنی مواد زاید و آب اضافی خون را میگیرند و به صورت ادرار از بدن خارج میکنند.
نورونها
سلولهای عصبی که سلسلۀ اعصاب را تشکیل میدهند و پیامهای الکتریکی را با سرعتی زیاد منتقل میکنند. نورونها دارای قسمتی نازک و بسیار دراز بهنام فیبر عصبی هستند که پیامها را بین مغز و تمام قسمتهای بدن حمل میکنند. فیبرهای عصبی به صورت دستهبندی هستند.
واکسن
مادهای که به شخص خورانده و یا اکثراً تزریق میشود و او را در مقابل بیماری خاصی مصون میکند.
ویتامینها
گروهی از مواد مغذّی که به مقدار کم مورد نیاز بدن هستند تا بدن بهخوبی کار کند. غذاهای سرشار از ویتامین عبارتاند از سبزیجات و میوههای تازه، غلّات، تخممرغ، ماهی و گوشت.
هستۀ سلّول
مرکز کنترل هر سلول است. هستۀ سلول دارای 46 کروموزم است که دستورات مورد نیاز برای رشد و عملکرد سلول را با خود دارد.
هورمونها
مواد شیمیایی درون بدن که حامل پیامهایی هستند و توسط غددی مانند هیپوفیز و لوزالمعده تولید میشوند. هورمونها به وسیلۀ خون به سراسر بدن منتقل میشوند تا وظایف قسمتهای مختلف بدن را تعیین کنند.